Państwo podziemne; Okupacja; Ludobójstwo; Holokaust

Znak „Polski Walczącej”

• znak polskiego ruchu oporu od 1942 r.

• autorka: Anna Smoleńska.

• Służba Zwycięstwu Polski

• Związek Walki Zbrojnej

27 wrzesień 1939 r.

• na czele gen. Michał Karaszewicz – Tokarzewski

• zastępca płk Stefan Rowecki

• 13 listopad 1939 r. rozwiązana decyzją premiera gen. Władysława Sikorskiego (zbyt sanacyjna)

13 listopad 1939 – 14 luty 1942 r.

• podległa rządowi emigracyjnemu

• komendant – gen. Kazimierz Sosnkowski, potem gen. Stefan Grot – Rowecki (czerwiec 1940 r.)

• cel – powstanie podziemnej armii zdolnej do walki w powstaniu zbrojnym

Podporządkowanie innych organizacji zbrojnych gen. Roweckiemu na rozkaz gen. Sikorskiego

14 luty 1942 – 19 styczeń 1945 r.

• podziemne Wojsko Polskie

• Siły Zbrojne w Kraju

• część Polskich Sił Zbrojnych podległych Naczelnemu Wodzowi w Londynie

• na czele Komendanci Główni

  • gen. Stefan Grot – Rowecki

  • gen. Tadeusz Bór – Komorowski

  • gen. Leopold Okulicki – Niedźwiadek

• Chłopska Straż

• Bataliony Chłopskie od 1941 r.

• na czele gen. Franciszek Kamiński

• weszły w skład AK zachowując pewną autonomię

• Stronnictwo Narodowe (endecja) – Narodowa Organizacja Wojskowa – niezależna od AK

• radykalna prawica

  • Obóz Narodowo – Radykalny, ONR – Związek Jaszczurczy – potem Narodowe Siły Zbrojne (odrzucenie wszelkiej współpracy z ZSRR), niezależna od AK

• Żydowski Związek Wojskowy

• Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB)

• Gwardia Ludowa

• Armia Ludowa (1944 r.)

1939 – 1941 r.

• budowa konspiracji

• gromadzenie broni

• szkolenie

• wywiad

• sabotaż i dywersja

• walki partyzanckie

• Związek Odwetu ZWZ

• Organizacja dywersyjna ZWZ – AK Wachlarz – 1941 r.

• pomoc ze strony Cichociemnych – oficerów spadochroniarzy przeszkolonych w Anglii (w liczbie 316), zrzuconych w kraju ataki np. na linie kolejowe, telefoniczne

• od 1942 r. walki partyzanckie prowadzone AK i BCH, np. obrona ludności Zamojszczyzny

• na czele - Kierownictwo Dywersji – Kedyw (gen. Emil Fieldorf -Nil)

• działania Grup Szturmowych Szarych Szeregów (dawne ZHP)

  • np. 26 marzec 1943 r. akcja pod Arsenałem – Warszawa

  • 19/20 maj 1943 r. akcja pod Celestynowem (uwolnienie 49 więźniów z transportu do Auschwitz)

  • 1 luty 1944 r. zamach na dow. SS Franza Kutcherę – Warszawa

• na czele Kierownictwo Walki Cywilnej

• tajne nauczanie - październik 1939 r. Tajna Organizacja Nauczycielska

  • szkolnictwo średnie pod szyldem kursów handlowych

  • szkolnictwo wyższe pod szyldem kursów zawodowych

  • tajne uniwersytety

• podziemne teatry, koncerty, konkursy literackie

• sabotaż – grudzień 1940 r. Organizacja Małego Sabotażu „Wawer” (Aleksander Kamiński) – harcerze z Szarych Szeregów

• malowanie kotwic

• kolportaż ulotek, plakatów

• tajna prasa

  • podziemny Związek Księgarzy

  • Tajne Wojskowe Zakłady Wydawnicze

  • 1400 tytułów prasowych, np. „Biuletyn Informacyjny” KG AK

1. Delegat Rządu na Kraj – wicepremier rządu na emigracji

2. Delegatura Rządu na Kraj – podziemny rząd

3. Departamenty (ministerstwa)

• oświata

• gospodarka

• rolnictwo

• opieka społeczna

• pomoc Żydom

• sądownictwo

• policja (Państwowy Korpus Bezpieczeństwa)

Krajowa Rada Ministrów – współdziałała z Delegatem Rządu na Kraju

Komendant Główny AK i Siły Zbrojne w Kraju

• Kierownictwo Dywersji – Kedyw: sabotaż, dywersja, walka zbrojna

• wojskowe sądy specjalne – likwidacja kolaborantów

Rada Jedności Narodowej – podziemny parlament

W okupowanej Polsce, organizowanego przez AK (ok. 185 tys. żołnierzy)

• nadzieje na wyzwolenie ziem polskich przez aliantów zachodnich, wspartych przez Polskie Siły Zbrojne z Wielkiej Brytanii

1943 r. - Marsz Armii Czerwonej w kierunku dawnych ziem polskich

Koncepcja Komendanta głównego AK, gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego (październik – 20 listopad 1943 r.)

• rezygnacja z powstania powszechnego

• oddziały AK – lokalne akcje zbrojne przeciwko wycofującym się Niemcom

• na wyzwolonych terenach ujawnią się cywilne władze polskie podległe Delegaturze Rządu na Kraj

• oddziały AK i władze cywilne jako gospodarze powitają Armię Czerwoną

• współdziałanie AK z Armią Czerwoną w walce z Niemcami

• przeciwny Naczelny Wódz gen. Sosnkowski (nie wolno ufać Sowietom)

• za premier Mikołajczyk (atut w ewentualnych rozmowach z aliantami i Stalinem)

• wspólne walki AK i Armii Czerwonej przeciw Niemcom, wyzwolenie terenów

• rozbrajanie oddziałów AK przez NKWD

• mordowanie, aresztowanie, zesłanie do łagrów oficerów AK

• podoficerowie i żołnierze AK – wcielani do Armii Berlinga lub zsyłani do łagrów

• aresztowanie przedstawicieli lokalnych cywilnych władz Polskiego Państwa Podziemnego

• Sowieci – informowanie aliantów zachodnich, że nie istnieją żadne polskie władze związane z Londynem

Walka AK przeciw Niemcom i Ukraińcom z UPA (Ukraińska Powstańcza Armia – od 1943 r. wymordowała 100 tys. Polaków na Wołyniu); 27 Wołyńska Dywizja Piechoty AK – współdziałanie z Armią Czerwoną, wyzwolenie Wołynia (luty - maj 1944 r. ), przemarsz na Lubelszczyznę – rozbrojona przez NKWD

Lipiec 1944 r. oddziały AK (ppłk Aleksander Krzyżanowski „Wilk”) i Armia Czerwona zdobyły Wilno; oddziały AK rozbrojone przez NKWD i rozbite w Puszczy Białowieskiej

Wyzwolony przez oddziały AK (płk Władysław Filipkowski) i Armię Czerwoną; oficerowie AK aresztowani przez NKWD, szeregowcy rozbrojeni

• 50 tys. żołnierzy AK aresztowanych przez NKWD

• sukces militarny i organizacyjny AK

• klęska polityczna – Stalin przejmował kontrolę nad wschodnimi ziemiami polskimi i ustanawiał tam posłuszne mu komunistyczne władze

• powstał w Lublinie Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego – PKWN

Lato 1944 r. – nadzieja Polaków na słabość Niemiec, wiadomość o zamachu na Hitlera

Pogłoski o pojawieniu się czołgów sowieckich we wschodnich częściach Warszawy

Oskarżali AK o bierność, zachęcali ludność Warszawy do powstania przez radiostację „Kościuszko” - obawa przed spontanicznym wybuchem powstania, nad którym kontrolę mogliby przejąć komuniści

Krajowe dowództwo AK (gen. Bór – Komorowski, gen. Antoni Chruściel – Monter)

1 sierpień 1944 r. g. 17.00 (godzina „W”)

• gotowość – 20 tys. żołnierzy AK, wykorzystano element zaskoczenia

1-10 sierpień – ciężkie walki na Woli i Ochocie

1 sierpień – 2 wrzesień walki na Starym Mieście, ewakuacja kanałami do Śródmieścia i na Żoliborz

Pocz. wrzesień 1944 r.

Lipiec 1944 r. - ciężkie walki z Niemcami

Sierpień 1944 r.

15 wrzesień 1944 r.

Na rozkaz Stalina

17 – 21 wrzesień 1944 r.

• Czerniaków

• przez 2 i 3 dywizję piechoty LWP

15 wrzesień - brytyjskiego operującego z lotnisk w południowych Włoszech - zrzuty zaopatrzenia

18 wrzesień 1944 r. – zrzucenie zaopatrzenia (większość przejęli Niemcy)

27 wrzesień 1944 r.

30 wrzesień 1944 r.

Gen. Bora – Komorowskiego

2 październik – Ożarów - ze strony Niemców – gen. SS Erich von dem Bach-Zelewski

• rozbrojenie żołnierzy AK przed oddziałami Wehrmachtu

• żołnierze i dowódcy AK uznani za żołnierzy alianckich - skierowani do obozów jenieckich w Niemczech (część dowódców pozostała w konspiracji i opuściła miasto z ludnością cywilną)

• ewakuacja ludności cywilnej (650 tys. osób)

Niemcy (wbrew obietnicom) przystąpili do systematycznego niszczenia Warszawy

• nie zrealizowano celów planu „Burza”

• śmierć 16 tys. powstańców

• śmierć 3, 5 tys. żołnierzy Armii Berlinga

• śmierć ok. 180 tys. mieszkańców stolicy

• bezpowrotne zniszczenie miasta

• osłabienie struktur Polskiego Państwa Podziemnego

• osłabienie pozycji rządu londyńskiego wobec ZSRR i aliantów zachodnich

• Stalin zrozumiał, że nie jest w stanie zrealizować swego planu wcielenia Polski do ZSRR jako 17 republiki

Kolaborujące z Niemcami oddziały złożone z byłych obywateli ZSRR (Ukraińcy, Azerowie, Kozacy Dońscy, Rosjanie – Brygada Bronisława Kamińskiego – tzw. RONA, Białorusini, Turkmeni, Gruzini, Kirgizi, Uzbecy, Tadżycy, Tatarzy Nadwołżańscy) oraz Norwegów

Węgrzy sympatyzowali z powstańcami

• przepuszczanie powstańców przez posterunki

• dostawy broni

• bezpośredni udział w walce po polskiej stronie – 40 żołnierzy

• ostrzeganie przed Niemcami

• udzielenie pomocy jeńcom polskim

• odmowa ich wydania w ręce Niemców

• Górny Śląsk

• Wielkopolska

• ziemia łódzka

• cz. Mazowsza

• Pomorze Gdańskie

• od 1941 r. okręg białostocki

• wysiedlenia Polaków do GG – ok. 900 tys.

• wywózki na roboty przymusowe

• podpisanie „Volkslisty” – niemiecka lista narodowa – 4 kategorie; dostęp do pewnych przywilejów, obowiązek służby wojskowej

Od 1941 r.

• Komisariat Rzeszy Wschód

• Komisariat Rzeszy Ukraina

12 październik 1939 r. - Generalna Gubernia (GG)

• siedziba władz – Kraków,

• gubernator – Hans Frank (siedziba – Wawel)

• podział na dystrykty – krakowski, warszawski, lubelski, radomski, lwowski – od 1941 r.

• gadzinówki - niemieckie gazety po polsku – narzędzie propagandy

• wysiedlenia Polaków (Generalny Plan Wschodni –

  wysiedlenia z Zamojszczyzny, 1942 -1943 r., sprowadzenie

  niemieckich osadników)

• kradzież polskich dzieci

• terror – godzina policyjna, łapanki (masowe aresztowania

  przypadkowych osób na ulicach), publiczne egzekucje

• prześladowanie przedstawicieli kościołów

• wyzysk gospodarczy

• zmiany administracyjne – utworzono państewka Zachodnią Białoruś (Białystok) i Zachodnią Ukrainę (Lwów)

• 22 X 1939 r. wybory (ustawione) do Zgromadzeń Ludowych, prośba ich o przyłączenie do ZSRR – Zachodnia Białoruś wcielona do BSRR, Zachodnia Ukraina do USRR

• luty, kwieceń, czerwiec 1940 r., maj-czerwiec 1941 r. deportacje (wywózki) Polaków na Syberię lub do Kazachstanu

• eksterminacja polskich elit – zbrodnia katyńska - 1940 r.

• j. urzędowe – rosyjski, białoruski, ukraiński

• sowietyzacja szkół – kult Stalina i komunizmu

1939 r. – plan mordowania Polaków na polskich ziemiach zachodnich wg ustalonych list proskrypcyjnych (61 tys.), prze specjalne grupy Służby Bezpieczeństwa Rzeszy -Einsatzgruppen (szef Reinhard Heydrich, zmarł w wyniku zamachu w Pradze, 1942 r.)

Masowe, publiczne egzekucje (październik 1939 r.)

• Śremie

• Kórniku

• Lesznie

• Gostyniu

Intelligenzaktion („zbrodnia pomorska”, „krwawa pomorska jesień”, „niemiecki Katyń”)

• ofiarami Polacy, Żydzi, też osoby upośledzone

• miejsce – lasy piaśnickie k. Wejherowa. Liczba ofiar – ok. 50 tys.

Intelligenzaktion Schlesien – 1939/1940 r.

• ofiarami powstańcy śląscy, działacze plebiscytowi, nauczyciele, duchowni

GG – 6 listopad 1939 r. -(„Akcja Specjalna Kraków”)

• aresztowanie profesorów uczelni krakowskich - 183, zmarło 20 – w obozie Sachsenhausen i Dachau; uwolnieni pod naciskiem opinii międzynarodowej, m.in. interwencji Mussoliniego, poinformowanego przez Lucianę Frassati – Gawrońską, żonę ambasadora RP w Wiedniu

GG – 9 listopad 1939 r.

• aresztowanie duchownych diecezji lubelskiej, nauczycieli, sędziów, adwokatów, profesorów KUL

• uwięzieni na Zamku Lubelskim lub wywiezieni do Sachsenhausen, zamordowano ok. 70 osób, pozostałych uwolniono

GG – maj-lipiec 1940 r. - Nadzwyczajna Akcja Pacyfikacyjna

• aresztowania tysięcy i egzekucje 1700 przedstawicieli polskiej inteligencji w Palmirach

• zginął np. Janusz Kusociński – olimpijczyk, Maciej Rataj – marszałek Sejmu; pozostali wysłani do KL Auschwitz, in. obozów w Rzeszy

Lipiec1941 r.

• egzekucje we Lwowie na Wzgórzach Wuleckich

• ofiarami inteligencja Lwowa, np. Kazimierz Bartel – matematyk, polityk, Tadeusz Boy- Żeleński – pisarz

• aresztowanie 18 tys. polskich oficerów po 17 wrzesień 1939 r. - umieszczeni w obozach jenieckich – Kozielsk, Starobielsk, Ostaszków,

• k. 1939 r. aresztowania Polaków uznanych za wrogów ZSRR,

• 5 marzec 1940 r. decyzja najwyższego kierownictwa WKPb o zabiciu osadzonych w obozach jeńców i aresztowanych Polaków

• marzec-czerwiec 1940 r. masowe morderstwa 22 tys. Polaków:

  • z Kozielska – egzekucje w Katyniu

  • z Ostaszkowa – egzekucje w Twerze (Kalinin), pochówek w Miednoje (groby odkryte w 1991 r.)

  • ze Starobielska- egzekucje w Charkowie, pochówek w Piatichatkach

• Inne egzekucje – Kijów, Bykownia, Mińsk (pochówek w Kuropatach)

• zbrodnię katyńską ujawnili Niemcy 13 kwietnia 1943 r.

• ZSRR zerwał stosunki z rządem polskim w Londynie – 26 kwietnia 1943 r.

Gr. „ofiara całopalna”; Szoah – hebr. „zagłada, całkowite zniszczenie”

• zaplanowana, zorganizowana i przeprowadzona przez Niemców eksterminacja 6 mln Żydów europejskich w czasie II wojny światowej

• wrzesiań 1939 r. Kraków – nakaz oznakowania gwiazdą Dawida żydowskich sklepów, restauracji, kawiarni, zakładów rzemieślniczych

• masowe wysiedlenia Żydów (i Polaków) z terenów wcielonych do Rzeszy do Generalnej Guberni

• 1 grudzień 1939 r. GG – nakaz noszenia przez Żydów od 10 roku życia gwiazdy Dawida,

• przymus pracy – osoby w wieku 14 – 60 lat,

• konfiskata majątku żydowskiego,

• zakaz korzystania z transportu publicznego, wstępu do parków, przebywania na głównych ulicach

• gminy żydowskie obciążone kontrybucją,

• powstały żydowskie rady starszych – Judenraty, żydowska policja porządkowa

• wrzesień 1939 r. pierwsze getto w Piotrkowie Trybunalskim

• łącznie powstało ok. 400 gett na ziemiach polskich

• największe getta - Łódź, Warszawa – od 1941 r. (450 tys. osób na małym obszarze – tragiczne warunki życia

• wywózki mieszkańców gett do obozów zagłady – Oświęcim-Brzezinka (powstał w 1940 r., pierwsze ofiary to Polacy i jeńcy radzieccy), Bełżec, Sobibór, Treblinka, Majdanek, Chełmno nad Nerem

• liczba ofiar – KL Auschwitz – Birkenau – ok. 1,1 mln osób (90 % Żydów), Polacy – 74 tys., Romowie – 21 tys., radzieccy jeńcy wojenni – 15 tys.

• eksperymenty medyczne na więźniach (dr Joseph Mengele),

• w obozie Auschwitz – Birkenau działała polska, potem międzynarodowa tajna organizacja konspiracyjna; organizowano samopomoc, ucieczki więźniów (rotmistrz Witold Pilecki), przekazywano aliantom informacje o zbrodniach hitlerowskich (np. misja Jana Karskiego).

• styczeń 1945 r. hitlerowcy ewakuowali obóz,

• tzw. marsz śmierci pochłonął tysiące ofiar.

• 27 stycznia 1945 r. do obozu wkroczyły oddziały radzieckie, zastając przy życiu ok. 7 tys. osób

Od 1941 r. po agresji Niemiec na ZSRR

• Babi Jar – Ukraina

• Ponary – Litwa

• pogromy

• ok. 1,3 mln ofiar

20 styczeń 1942 r. - koło Berlina

• zorganizowana przez Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy

• decyzja o „ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej” – całkowite wymordowanie europejskich Żydów

• odpowiedzialni za realizację:

  • Adolf Eichmann – Europa Zachodnia i Węgry

  • Friedrich Wilhelm i Odilon Globocnik– Generalna Gubernia

• ok. 6 mln Żydów z 11 mln żyjących w Europie

• na ziemiach polskich zgładzili Niemcy ok. 5 mln, w tym ok.2,9 mln polskich Żydów

• ocalało w Polsce ok. 50 tys

Od 1942 r.

19 kwiecień 1943 r.

• zorganizowane przez

  • Żydowski Związek Wojskowy skupiający byłych oficerów Wojska Polskiego pochodzenia żydowskiego, współpracujący z AK

  • Żydowską Organizację Bojową (ŻOB – działała od 1942 r., na czele Mordechaj Anielewicz)

• powstańcy (ok. 1000 osób) wiedzieli, że nie mają szans na wygraną, walczyli, bo chcieli „wybrać sposób umierania” – z bronią w ręku, a nie w komorze gazowej

• powstanie zostało stłumione 16 maja

• getto zburzone

• pozostali Żydzi trafili do obozów zagłady

Szmul Zygielbojm

• żydowski delegat w Radzie Narodowej w Londynie, bezskutecznie apelował o pomoc dla Żydów do

  • Światowego Kongresu Żydów

  • Amerykańskiego Kongresu Żydów

  • prezydenta USA F.D. Roosevelta

• popełnił samobójstwo 12 maja 1943 r

• Białymstoku

• Będzinie

• Częstochowi

• Wilnie

• Birkenau

• Treblince

• Sobiborze

Gen. SS Jürgen Stroop

• dowódca oddziałów tłumiących powstanie w getcie warszawskim

• ujęty przez Amerykanów, przekazany Polsce, osądzony w Warszawie, skazany na śmierć i stracony w 1952 r.

• przebywał w celi więzienia mokotowskiego z Kazimierzem Moczarem, oficerem AK, któremu opowiedział historię swojego życia. Moczarski w l. 1972 – 1974 opublikował tę relację w formie reportażu pt. „Rozmowy z katem”

„Żegota” - powstała w 1942 r.

• pomoc finansowa dla Żydów

• wyrabianie fałszywych dokumentów

• znajdowanie miejsc ukrycia

• dostarczanie żywności

• pomoc medyczna

• informowanie o zagładzie Żydów

Irena Sendler - współpracująca z „Żegotą” pielęgniarka wyprowadziła z getta w Warszawie 2,5 tysiąca dzieci i ukryła je w przybranych rodzinach, w sierocińcach prowadzonych przez siostry franciszkanki

Zamordowani w 1944 r. wraz z 6 dziećmi przez niemieckich żandarmów za ukrywanie 2 żydowskich rodzin

• działacz PPS na Śląsku

• po 1939 r. na Węgrzech kierował Komitetem Obywatelskim ds. Opieki nad Uchodźcami Polskimi

• wraz z dr Józefem Antallem wystawiał fałszywe dokumenty, uratowali wspólnie 30 tys. osób, w tym 5 tys. polskich Żydów

• zamordowany w KL Mauthausen

• małżeństwo kierujące Ogrodem Zoologicznym w Warszawie

• w czasie wojny ukrywali Żydów na terenie Ogrodu i w swoim domu (ocalono ok. 300 osób)

• Jan, dyrektor Ogrodu był żołnierzem AK, walczył w powstaniu warszawskim, ranny, trafił do oflagu, po wojnie odbudowywał ZOO, był wykładowcą i autorem książek o przyrodzie

• 1965 r. Jan i Antonina otrzymali medal „Sprawiedliwy wśród narodów świata”

• ambasador RP Aleksander Ładoś, zastępca Stefan Ryniewicz

• konsul Konstanty Rokicki

• pracownik poselstwa Juliusz Kruhl wraz z przedstawicielami organizacji żydowskich Abrahamem Silberscheinem i Chaimem Eissem tworzyli grupę w l. 1941 – 1943 zajmującą się fałszowaniem i dostarczaniem Żydom w gettach i obozach fałszywych paszportów i poświadczeń obywatelstwa krajów latynoamerykańskich

• próbowano ratować ponad 3 tys. Żydów, ocalono ok. kilkaset osób

Rotmistrz Witold Pilecki

Jan Karski

Henryk Sławik

Rodzina Ulmów

Jan i Antonina Żabińscy

„Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata”

• medal został ustanowiony w 1963 r., jako wyróżnienie dla osób lub rodzin, ratujących Żydów podczas II Wojny Światowej.

• nadawany jest przez Instytut Pamięci Bohaterów Męczenników Jad Waszem w Jerozolimie

• odznaczony otrzymuje imienny medal i dyplom, a jego nazwisko umieszczane jest na Murze Honorowym w Ogrodzie Sprawiedliwych w Yad Waszem

• postępująca dyskryminacja Żydów przez władze faszystowskie

• wrzesień 1943 r. deportacje Żydów po wejściu wojsk niemieckich do Włoch

• zginęło 20% włoskich Żydów

• od 1939 r. antysemicka propaganda

• rabunek żydowskiej własności

• przymus noszenia gwiazdy Dawida

• luty 1942 r. konferencja w Bratysławie – decyzja o deportacjach słowackich Żydów do obozów zagłady, głównie Auschwitz (do grudnia 1942 r.)

• w 1940 r. wprowadzono ograniczenie praw dla ludności żydowskiej

• konfiskata mienia

• obowiązek rejestracji

• marzec 1942 – listopad 1944 r. deportacje Żydów do Auschwitz

• zginęło ok. 25 % francuskich Żydów

• zgoda rządu bułgarskiego na eksterminację Żydów z Besarabii, Bukowiny i Naddniestrza

• w 1943 r. rząd sprzeciwił się wysłaniu bułgarskich Żydów do obozów zagłady

• ograniczenia ekonomiczne wobec Żydów

• 1944 r. Niemcy zajęli Węgry i zaczęli wywozić Żydów do Auschwitz (maj-lipiec 1944 r. ok. 434 tys. z 760 tys. Żydów na Węgrzech - odpowiedzialny za akcję – Adolf Eichman)

• regent Węgier Miklos Horthy sprzeciwił się Niemcom i zakazał deportacji Żydów (9 lipiec 1944 r.)