Renesans
Nazwa pochodzi od francuskiego słowa renaissance, które oznacza odrodzenie (idei antycznych)
Ramy czasowe
Włochy - XV w.
Polska - XVI w.
Przełomowe wydarzenia
wynalezienie druku przez Jana Gutenberga - 1450 r.
odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba - 1492 r.
ruch reformacyjny Marcina Lutra - 1517 r.
Antropocentryzm
wiara w nieograniczone możliwości człowieka
światopogląd, który w centrum zainteresowania stawiał człowieka
“człowiek jest miarą wszechrzeczy“ - Protagoras
“człowiek jest kowealem własnego losu“ - Giovanni Pico della Mirandola
Humanizm renesansowy
Dostrzeganie potrzeb jednostki, szanowanie jej praw do godności i indywidualności
inspiracja tradycjami antyku - powrót do źródeł
poeta doctus - uczony
“człowiekiem jestem i nic co ludzkie ie jest mi obce“ - Terencjusz
Poeta doctus
uczony, rozwijał swoje zdolności i zainteresowania
czytał teksty po łacinie i grecku - przekładał na język narodowy
dążył do osiągnięcia harmonii i horacjańskiego złotego środka
studiował na uniwersytetach:
na Sorbonie w Paryżu
w Padrie
w Krakowie
Reformacja
Ruch dążący do odnowy życia religijnego
zwolennicy domagali się radykalnych zmian w Kościele katolickim, odrzucali pośrednictwo kapłanów w drodze do zbawienia
Marcin Luter - 1517 r.
rozłam w Kościele rzymskim na liczne odłamy protestantyzmu:
luteranizm
kalwinizm
arianizm - bracia polscy i husyci
anglikanizm
ożywienie umysłowe -> piśmiennictwo w językach narodowych
Irenizm
Erazm z Rotterdamu
głosił pokój między różnymi wyznaniami wywodzącymi się z chrześcijaństwa
postulował tolerancją religijną opartą na szacunku dla przedstawicieli innych wyznań
Makiawelizm
Niccolo Machiavelli
człowiek jest zdolny do czynienia dobra i zła
usprawiedliwienie wykorzystywania najgorszych cech ludzkich dla osiągnięcia celu
Egalitaryzm
Tomasz More
podstawa sprawiedliwego ustroju społecznego = zasada całkowitej równości między ludźmi pod względem ekonomicznym, społecznym i politycznym
Sztuka renesansowa
sięgano do klasycznych wzorców
wykorzystywano wątki mitologiczne
artysta:
przestał być anonimowy
zaczął się cieszyć uznaniem oraz sławą
wspomagany przez mecenata
Architektura
dążenie do harmonii i regularności
rozwój użytkowego budownictwa świeckiego
naśladownie wzorów antycznych
Filippo Brunelleschi
Michał Anioł Buonarroti
Donato Bramante
Andrea Palladio
Rzeźba i malarstwo
naśladowanie natury
motywy mitologiczne
harmonia ludzkiego ciała
Leonardo da Vinci
Tycjan
Donatello
Rafael
Sandro Botticelli
Teatr
popularność zyskały teatry publiczne
teatr elżbietański = teatr angielski The Globe
dramat szekspirowski
Dramat szekspirowski
zrywał z kanonem antycznym (zasadą trzech jedności)
ukazywał wyrazistych bohaterów
przeznaczenie, wola bogów -> psychologia i siła charakterów
łączył fantastykę z realizmem
Romeo i Julia
Makbet
Hamlet
Sen nocy letniej
Król Lear
Cechy literatury renesansowej
tematyka świecka - zachęcająca do korzystania z życia
reflekcyjna - spostrzeżenia o życiu
dydaktyczna - pouczająca
parenetyczna - wzorce godne naśladowania
koncentrowała się na człowieku
tworzona zgodna z zasadami sztuki poetyckiej
dostarczała rozrywki
pisanie w języku narodowym
łącząca antyczne inspiracje z myślą chrześcijańską
Sonety do Laury
Francesco Petrarka
cylk utworów miłosnych, w których pokazuje ewolucję uczucia od namiętnści po duchową adorację damy serca
Dekameron
Giovanni Boccaccio
zbiór 100 nowel, wsród których Sokół stanowi wzór gatunku
ich tematyka czerpie z tradycji antycznych, średniowiecznych i ludowych
Gargantua i Pantagruel
Francois Rabelais
arcydzieło opowiadające historię dwóch sympatycznych olbrzymów
w sposób humorystyczny ukazuje naturę człowieka
Don Kichote z Manchy
Miguel de Cervantes Saavedra
parodia romansu rycerskiego
przedstawia losy ubogiego szlachcica, który fantazjuje, że jest rycerzem z dawnych legend
William Szekspir
młody duński książę waha się, czy dokonać zemsty na stryju, który zamordował jego ojca
tragedia o żądzy władzy podsycanej przepowiednią
tragedia o nieszczęśliwej miłości kochanków należących do wrogich sobie rodów
Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem, Wójtem a Plebanem
Mikołaj Rej
tematyka społeczna i polityczna
Żywot człowieka poczciwego
ukazanie piękna natury i spokojnego wiejskiego w harmonii z przyrodą
Źwierzyniec
nauki umoralniające
O poprawie Rzeczypospolitej
Andrzej Frycz Modrzewski
traktat złożony z pięciu ksiąg, w których pisarz, odwołując się do starożytnych myślicieli oraz autorytetu Biblii
postuluje przeprowadzenie w kraju gruntowych reform m.in. w dziedzinnie wojskowości, oświaty, sądownictwa, prawa
Odprawa posłów greckich
Jan Kochanowski
tematka patriotyczna w antycznym kostiumie wojny trojańskiej
Pieśni
bogaty zbiór utworów o różnyrodnym charakterze i tematyce
Fraszki
krótkie i żartobliwe utwory o tematyce biesiadnej
Treny
cykl przedstawiający cierpienie ojca po śmierci córki
Psałterz Dawidów
tłumaczenie i parafraza biblijnych psalmów
Dworzanin polski
Łukasz Górnicki
ideał renesansowego dworzanina
Sielanki
Szymon Szymonowic
odwołanie do antycznej tradycji gatunku
uroki blisko natury
Kazania sejmowe
Piotr Skarga
kazania, które piętnują wady narodowe i przekonują do zmiany postawy wobec ojczyzny
Szlachcic ziemianin
żyje w majątku ziemskim
pracuje i odpoczywa w zgodzie z naturą
w razie konieczności staje się żołnierzem broniącym ojczyzny
narrator Żywota człowieka poczciwego Mikołaja Reja
podmiot mówiący we fraszkach: Na lipę, Na dom w Czarnolesie
Dworzanin
wykształcony
przestrzega etykiety, ma nienaganne maniery
potrafi prowadzić konwersację
szanuje płeć piękną
lojalny wobec pana, patriota
portret dworzanina wyłaniającego się ze wskazówek narratora Dworzanina polskiego
Humanista poeta doctus
ma wiedzę w wielu dziedzinach nauki
inspiruje się twórcami antycznymi
zna starożytne języki
jednostka ludzka jako wartość nadrzędną
sięga do mitologii
podmiot w Pieśniach Jana Kochanowskiego
osoba mówiąca w utworze O poprawie Rzeczypospolitej
Obywatel - patriota
życie służące dobru ojczyzny
gotowy do oddania życia za swój kraj
podmiot w Kazanach sejmowych
Motyw Arkadii
Wyidealizowana kraina zamieszkana przez szczęśliwych pasterzy, którzy z dala od pokus i zagrożeń cywilizacji prowadzą życie zgodne z naturą
motyw wprowdzony przez Wergiliusza
Żywot człowieka poczciwego - Arkadia
ukazanie realiów życia na wsi
liczne zdrobnienia (charakterystyczne dla Mikołaja Reja) sprawiają, że ukazane miejsce nabiera cech arkadii
Pieśń świętojańska o sobótce (Pieśń Panny XII) - Arkadia
sielanka głosząca pochwałę wiejskiego życia
mieszkańcy wsi prowadzą beztroską egzystencję, wypełnioną przyjemną i pożyteczną pracą
wszyscy znają swoje miejsce, żyją w harmonii ze soba i przyrodą
Na lipę - Arkadia
lipa (podmiot) zachęca do odpoczynku w jej cieniu
wspomina o gospodzarzu i harmonijnym współistnieniu natury i człowieka
Motyw Boga
postrzeganie Boga jako Stwórcę, artystę, który zbudował piękny i dobry świat
Bóg-Stwórca jest mądrym i wyrozumiałym opiekunem świata
w modlitwie nie potrzeba pośrednika
Czego chcesz od nas, Panie (Pieśń XXV) - Bóg
podmiot chce podziekować Bogu za otrzymane dary i piękno swiata
nie może się Mu odwdzięczyć niczym materialnym - pozostaje uwielbienie i modlitwa
Treny - Bóg
cierpiący podmiot stawia bolesne pytania o naturę Boga, możliwość istnienia po śmierci
podważa podstawowe prawdy wiary
władze nad ludzkim losem sprawuje Pan - dawca zarówno cierpienia, jak i radości
Motyw Exegi momumentum
motyw wywodzacy się z poezji Horacego
artysta staje się nieśmiertelny przez swoją twórczość, która czyni go sławnym i upamiętnia na wieki
Ku muzom - Exegi momumentum
podmiot zwraca się do mitoogicznych muz z prośbą, aby jego wiersze sławiły poetę po śmierci
talent jest droższy niż władza czy majątek
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony (Pieśń XXIV)- Exegi momumentum
wiersz podejmuję wątek sławy poetyckiej
poeta uważa, że jego dzieła zapewnią mu nieśmiertelną sławę
Motwy idealnego władcy, państwa, obywatela
sposób działania jednostki w świecie
koncepcja nowego modelu społeczeństwa - tworzonego przez obywateli mających prawa, ale także obowiązki
rozwaga władcy i poddanych, obanie o interes ojczyzny
Pieśń o spustoszeniu Podola - idealny władca, państwo, obywatel
nurt publicystyczny
poeta wyraża niepokój o losy ojczyzny, próbuję poruszyć sumienia rodaków i zmotywować ich do działania
utwór powstał w czasie, gdy po ucieczce Henryka Walezego panowało bezkrólewie, ziemie były pustoszone przez Tatarów
bierność szlachty, która lekceważyła zagrożenie
poeta wstydzi się za obywateli, apeluje o opamiętanie
Wy, którzy pospolita rzeczą władacie (Pieśń XIV) - idealny władca, państwo, obywatel
podmiotem jest poeta-mentor
poucza rządzących i apeluje do nich o odpowiedzialne traktowanie powierzonej im władzy
odprawa posłów greckich - decyzja o oddaniu Heleny posłom greckim (wybór między dobrem publicznym a prywatą, dobrem jednstki)
O poprawie Rzeczypospolitej - idealny władca, państwo, obywatel
program gruntowych reform kraju
O obyczajach
O prawach
O wojnie
O Kościele
O szkole
równość wszystkich obywateli wobez prawa, tolerancja religijna, surowość obyczajów, silna władza i sprawiedliwość sądów
charakter utopijny - całościowa wizja idealnego państwa (zbyt rewolucyjna jak na swoje czasy)
Kazania sejmowe - idealny władca, państwo, obywatel
polączenie chwytów retorycznych ze stylem biblijnym
topos ojczyzny jako tonący okręt
podmiot, przypominający żarliwego proroka Starego Testamentu, przemawia tonem proroczej groźby
więź między losami państwa a wiarą
szuka przyczyn chroby Reczypospolitej, gani obywateli za grzechy
złota wolność
anarchia szlachecka
słabość króla
wyzysk chłopów
lekarstwo widzi w silnej władzy manarchy katolickiego i w zwiększeniu władzy Kościoła w życiu społecznym i politycznym
krytyka tolerancji religijnej
wzór literatury profetyczno-mesjanistycznej
Książę (Niccolo Machiavelli) - idealny władca, państwo, obywatel
traktat - poradnik dla władcy
zasady skutecznego rządzenia oparte na pesymistycznej wizji ludzkiej natury
skłonność człowieka do zła
cel uświęca środki (zabójstwa w imię dobra państwa)
poglądy zostały uwznane za propagowanie amoralności
makiawelizm - polityka odznaczająca się brakiem skrupułów moralnych w dążeniu do celu)
Motyw theatrum mundi
motyw świata jako teatru
aktorzy (ludzie) mają do odegrania swoją rolę na scenie - realizuja scenariusz narzucony przez nieznaną siłę
O żywocie ludzkim - theatrum mundi
życie ludzkie jest porównane do przedstawienia teatru kukiełkowego
po spektaklu kukły są chowane do wora przez osoba pociągającą za sznurki
troski i starania są nieistotne
rzeczy cenne przemijają
Człowiek Boże igrzysko - theatrum mundi
życie ludzkie jest porównane do przedstawienia, które służy dostarczaniu Bogu rozrywki - śmieje się z ludzi zaślepionych własną miłością
prawdziwy człowiek renesansu
człowiek uczony
zwolennik liberalizmy wyznaniowego
studiował na Akademii Krakowskiej, uniwersytetach na Królewcu i Padwie
pełnił służbę dworską
sekretarz króla Zygmunta Augusta
osiadł w Czarnolesie i rozpoczął żywot szlachcica ziemianina
opublikował fraszki w 1584 r. - stanowiące świadectwo obyczajowości
Fraszka
utwór liryczny niewielkich rozmiarów (od dwóch do kilkunastu wersów)
ma charakter okolicznościowy i żartobliwy
zakończony pointą
poeta inspirował się epigramatami i anakreontykami
przedstawiała obraz życia w epoce renesansu
codzienność życia dworzanina i ziemianina
reflekcje mają charakter ponadczasowy
Tematyka fraszek
obyczajowe
biesiadne
miłosne
reflekcyjno-filozoficzne
patriotyczne
autobiograficzne
autotematyczne
Fraszki autotematyczne
Zawierają odwołania do własnej twórczości
Na swoje księgi
Do fraszek
Ku muzom
Z Anakreonta
[Nie dbają moje papiery…]
o charakterze programowym
rodzaj artystycznej deklaracji
fraszki nie opiewają mitycznych bohaterów
ich celem jest dostarczanie rozrywki
poeta zawarł wszystkie tajemnice
fraszki tworzą skomplikowaną całość - można się w nich zgubić jak Tezeusz w labiryncie
poeta zwraca się do muz o wenę twórczą i nieśmiertelna sławę - nie wszystek umrę
Kochanowskiprzyznaje się do inspiracji twórczością starożytnego greckiego poety
Fraszki autobiograficzne
Odwołują się do doświadczeń życiowych poety
Do gór i lasów
poeta podsumowuje swoje zycie
na minione lata patrzy z pozycji człowieka statecznego
kontempluje przyrode
renesansowy wszechstronny humanista
w puencie zostaje przywołana horacjańska zasada carpe diem
Fraszki filozoficzno-reflekcyjne
Podkreślają ulotność tego co ziemskie; ukazują uroki życia wiejskiego, blisko natury (epitafia, nagrobki poświecone zmarłym)
O żywocie ludzkim [Fraszki to wszystko, cokolwiek myślemy]
O żywocie ludzkim [Wieczna myśl, któraś jest dalej niż od wieka]
Człowiek, Boże igrzysko
Na młodość
Do snu
Na lipę
Na zdrowie
Na dom w Czarnolesie
Epitafium Kosowi
O żywocie ludzkim
[Fraszki to wszystko, cokolwiek myślemy]
refleksja nad marnością świata
nasze myśli i czyny są nietrwałe i bezwartościowe
życie ludzkie to teatr marionetek
[Wieczna myśl, któraś jest dalej niż od wieka]
apostrofa do Boga
obraz Stwórcy śmiejącego się z ludzkich pzywar
poeta prosi Boga o wspólne przyglądanie się - z góry - tego teatru świata
Spektakl teatralny, który służy Bogu jako rozrywka
kanflikt pokoleń
starzy chcą żeby młodzi zachowali rozwagę i umiar - nierealne oczekiwania
szalona młodość jest równie naturalnym etapem rozwoju człowieka co wiosna - niezbedna faza rocznego cyklu przyrody
sen jako przygotowanie człowieka do śmierci
stoicka akceptacja przemijalności zycia
przeznaczeniem człowieka jest śmierć
Odpoczynek w błogiej atmosferze arkadyjskiego Czarnolasu
pochwała zdrowia
człowiek go nie docenia dopóki nie zacznie chorować
pochwała domu i życia rodzinnego
przywiązanie do ojczyzny
utwór funeralny, poświęcony osobie zmarłej
zycie ziemskie jest jedynie przelotnym mgnieniem
Fraszki obyczajowe
Zawierają obserwację codziennego życia; kpią z ludzkich wad i słabości; obyczaje panujace na dworze - satyra; fraszki biesiadne i miłosne; carpe diem
Raki
O miłości
Do miłości
Da Hanny
O doktorze Hiszpanie
Na nabożną
wiersz-rak
pozorna pochwała kobiecych cech zemienia się w ich krytykę
Potęga uczuć - przed którymi nie da się uciec
Skierowana do uosobienia miłości, żeby zapanowała nad światem
Do Hanny
Prośba o przychylność w kwestii uczuć
Ukazuje pijaństwo na dworze
Krytyka fałszywej pobozności
Fraszki patriotyczne
Podkreślają wartość postawy patriotycznej
Na sokalskie mogiły
dla upamiętnienia bohaterów spod Sokoła - 1519 r. klęska z Tatarami
topos tyrtejski - motyw oddania życia w obronie ojczyzny
Idee humanistyczne we fraszkach
sprawy dotyczące człowieka zgodnie z zainteresowaniami epoki - pracowite życie, upływ czasu
podkreślenie wartośći - przyjaźń, cnota
radość z małych rzeczy
Motywy mitologiczne we fraszkach
przywołanie greckich bogów i herosów - Mars, Achilles (fraszki podejmują odmienną tematykę)
porównanie poety do bożka zmienności Proteusza
historia wojny trojańskiej
wspomnienie Wenus
podkreślenie roli poezji
zwrot do muz
umysł poety porównany do labiryntu Minotaura
Ideały epoki
epikurejska pochwała życia
carpe diem
stoicki dystans do zmiennych kolei losu
afirmacja indywidualizmu
humanistyczne ideały życia w harmonii z naturą
Autobiografizm
fraszki jako pamiętnik, notatnik poetycki - obserwacje, refleksje
przemyślenia i przeżycia - tworzywo utworów
Obyczajowośc renesansu
Tworzywo fraszek:
doświadczenia osobiste
kultura umysłowa
obyczajowośc epoki (życie dworu i szlachty ziemiańskiej)
cudze pomysły literackie (antyk)
Pieśni Kochanowskiego
fascynacja filozofia i leiteraturą starożytności (Horacy)
tłumaczenie i parafrazy rzymskiego poety
Cechy gatunkowe pieśni
prosta bdowa
podział na strofy
refren
rytmizacja
klasyczny umiar
przenośnie, porównania, epitety, figury retoryczne
nawiązania do mitologii, Biblii
Tematyka pieśni
miłosna
biesiadna
refleksyjno-filozoficzna
religijna
obyczajowa
patriotyczno-obywatelska
Pieśni religijne
Sławią wielkośc Stwórcy
Hymn - Czego chcesz od nas Panie
Czego chcesz od nas Panie
pieśń pochwalna, sławiąca miłość Stwórcy do ludzi
w przyrodzie odbija sie doskonałość Stwórcy - panteizm
manifest humanistycznej religijności
człowiek zwraca się do Boga bezpośrednio - renesansowe skrócenie dystansu
Pieśni filozoficzne
Stanowią wykładnię humanizmu renesansowego opartego na wartościach antyku
Serce rośnie patrząc na te czasy
Chcemy sobie być radzi?
Pieśń świętojańska o sobótce
Nie porzucaj nadzieje
renesansowy optymizm i afirmacja życia ziemiańskiego
podmiot zachwyca się światem
powiązanie rytmu natury z refleksją aksjologiczną
dwie postawy życiowe
człowieka szcześliwego
frustrata
cnota - stoicyzm
Chcemy sobie byc radzi?
jak osiągnąć szczeście
sztuka zycia - jakimi wartościami sie kierować
wyroki losu są dla człowieka nieodgadnione
człowiek jest istotą błądzącą
epikureizm, horacjańskie carpie diem
zachowanie równowagi wewnętrznej - złoty środek
sielanka przedstawiajaca wieś jako arkadię
mieszkańcy prowadzą beztroską egzystencje, wypełnioną porzyteczną pracą; żyją w idealnej harmonii ze soba i otaczającą przyrodą
gospodarzy cechuje szlachetność, uczciwość, cnota - wewnętrzny spokój, zachowanie stałego środka
stoicyzm
epikureizm
renesansowy optymizm poety
pogodzenie sie z zależnością od fortuny i wyroków boskich gwarantuje osiągnięcie harmonii
w życiu nnie ma niczego stałego
sukcesy i problemy są tymczasowe
Pieśni patriotyczne
Ukazują wzorzec postawy obywatelskiej
Pieśń o spustoszeniu Podola
Wy, którzy pospolita rzecza władacie
powstał w czasach, gdy Rzeczpospolita pogrążyła się w kryzysie
cele dydaktyczne
podmiot apeluje o ukaranie najeźdźców i zorganizowanie obrony kraju
krytykuje fakt, że rodacy nie potrafia wyciągnąć wniosków z historii
podmiotem jest poeta-mentor, który poucza rządzących i apeluje o odpowiednie traktowanie powierzonej im wladzy
podmiot przyjmuje karcący ton biblijnego proroka
Pieśni autotematyczne
Zawierają refleksję na temat nieśmiertelnej natury poezji
Niezwykłym i nie lada piórem opatrzony
topos exegi monumentum
pogrzeb jest pustym rytuałem, trumnę wypełniają doczesne szczątki - non omnis moriar
Manifest renesansowego światopoglądu
cnota - zajmuje koronne miejsce w hierarchii wartości
człowiek cnotliwy wyznaje zasadę złotego środka, cechuje go szlachetnośc, moralna doskonałość, mądrość
stoicyzm - dystans do kaprysów Fartuny
afirmacja rzeczywistości
poeta godzi się na wyroki opatrzności
podkreśla jak wielkim darem od Bogajest wolność i zdolnośc tworzenia
Powinność patrioty i obywatela
poeta sławi postawę obywatelską polegającą na byciu użytecznym dla wspólnoty
władze i szlachta powinn odpowiedzialnie traktować swoje obowiązkiwobec ojczyzny
Autorefleksja
twórca jest świadomy swojeg talentu, wierzy że przetrwa w pamięci potomnych
siła poezji czyni artyste nieśmiertelnym
Zasady nawiązujące do rzymskiego epicedium
pochwała zmarłego
ukazanie wielkości poniesionej straty
demonstracja żalu
pocieszenie
dydaktyczne napomnienie, czyli miarkowanie w boleści
Treny Kochanowskiego
nie są poświęcone znanej, wybitnej osobistości, lecz małemu dziecku
odwrócenie ról - głównym bohateremnie nie Urszulka tylko pogrążony w bólu Kochanowskiego
Tematyka Trenów
opłakiwanie zmarłego dziecka
przedstawienie kolejnych etapów żałoby
kryzys renesansowego światopoglądu poety
Cykl Trenów - rozpacz
Treny I - VIII
prezentacja zmarłej córeczki
opis pustki, jaka pozostawiła
obraz rozpaczających rodziców
eligijny nastrój smutku
Cykl Trenów - bunt
Treny IX - XI
bunt
uczucie zagubienia, bezradności
Cykl Trenów - ukojenie
Treny XII - XVIII
poszukiwanie ukojenia i drogi do nowego światopoglądu
Cykl Trenów - pocieszenie, napomnienie
Tren XIX
rozwiązanie kryzysu
pocieszenie, przyjęcie nauki jaka płynie z rtragedii
poeta odnajduje równowagę duchową
Tren I
zarysownanie ogromu tragedii
przywołanie starożytnychgreków - Heraklita i Symondesa
uczucie bezsilności
bezradnośc człowieka wobec losu
cierpienie uniemożliwia ojcu racjonanlne myślenie
Tren II
pióro - narzędzie poety
poeta z goryczą opisuje swój los
przywołanie Prozerpiny
Tren III
tęsknota za córką
tylko śmierć może zbliżyć ojca do Urszulki
Tren IV
zwrot do śmierci
ból ojca, który musiał patrzec na śmierć dziecka
śmierć dziecka zakłuca naturalny porządek życia
Tren V
homeryckie porównanie do drzewka oliwnego
nobilitacja zmarłej dziewczynki
Tren VI
porównianie do Safony
hiperbolizacja tzryletniego dziecka
marzenie o kontynuacja działa ojca
Tren VII
lamentacyjny charakter utworu
zawodzenie
łkanie
Tren VIII
pustka
parodoks - pełno nas, a jakoby nikogo nie było
Tren IX
Kochanowski rewiduje swoje podejście do stoicyzmu
zwątpienie zmarnowanym czasem
intelektualista ustępuję cierpiącemu ojcu
Tren X
poeta-filozof
pogłębienie kryzysu światopoglądowego
kwestionowanie podstawy renesansowej filozofii życia
pytanie o nieśmiertelnośc duszy - kwestionowanie fundamentu wiary chrześcijańskiej
renesansowa koncepcja Boga i świata załamała sie
Tren XI
kryzys wartości etycznych
umapek renesansowej wiary w rozum
rozpacz osiąga apogeum
zanegowanie wszystkiego w co wierzył
Tren XII
wyidealizowany portret córki
Tren XIII
rozpamiętanie przedwczesnej smierci dziecka
zakończone epitafium - miłość, żal
przekonanie, że dzieci nie powinny umierać przed rodzicami
Tren XIV
przywołanie mitu o Orfeuszu i Eurydyce
Tren XV
apostrofa do muzy Erato i lutni - symbol kunsztu poetyckiego
Kochanowski identyfikuje sie w Niobe, która musiała patrzeć na śmierć dzieci
Tren XVI
powrót do polemiki starożytnej filozofii
Tren XVII
rozrachunek z ideałami starożytnej filozofii
poeta czuje się ukarany przez Boga i nie rozumie przyczyny tej kary
poceszenia należy szukać nie w sile ludzkiego rozumu, lecz w Bogu - zapowiedź światopoglądu baroku
Tren XVIII
powrót skruszonego grzesznika
zmiana perspektywy - nie wypowiadanie się jako jednosta, ale jako wspólnota
podsumowanie całego cyklu
pojawienie się matki poety z Urszulką na ręku - ukojenie bulu syna
pogodzenie się z wyrokami boskimi
akceptacja zmienności i niepewności ludzkiego losu
człowiek powinien zaufać Bogu, którego wyroki są niezbadane
Obraz cierpienia
treny ukazują jedno z najcięższych przeżyć egzystencjalnych - pogrzeb własnego dziecka
poetycki zapis swoich cierpień
psychologiczny mechanizm żałoby
Kryzys światopoglądowy
zakwestionowanie wszystkich ideałów - siła antycznej mądrości, oparcie w filozofii stoickiej, dogmaty wiary kościelnej
poeta przezwycięża kryzys wiary i odzyskuje równowagę
Portret dziecka
w trenach nie wypadało pisać o dziecku
cykl jest swiadectwem zmian obyczajowych
zaczęto bardziej cenic wartości zycia rodzinnego
idealizowanie ukochanego dziecka - nobilityzacja
Antyk jako źródło motywów
wszystko pchodzi i zależy od Boga
przywołanie:
Heraklita
Symonidesa
Safony
Persefony
Orfeusza i Eurydyki, Charona, Plutona
Erato
Parafraza
Swobodne nawiązanie do tekstu oryginalnego i jego przeróbki
Psałterz
Jedna z najpopularniejszych polskich książek, nie tylko w kręgach chrześcijańskich, lecz także protestanckich
Psalm
Liryczny utwór religijny (wywodzący się z Biblii), łączący cechy hymnu i modlitwy
Cechy psalmów w przekładzie Jana Kochanowskiego
inwencja
kunszt poetycki
Tematyka psalmów
charakter dziękczynny, błagalny, pokutny
humanizm chrześcijański
teksty skupiają się na człowieku i jego relacji z Bogiem
Psalm 91.
Kto się w opiekę poda Panu swemu
pieśń pochwalna, dziękczynna
Bóg ukazany w roli troskliwego opiekuna, który nie opuszcza człowieka w potrzebie
opozycja
niebezpieczeństwa czychające na człowieka
określenia ukazujące Bożą opiekę
odejście od zasady decorum - fragmenty wzniosłe sąsiadują z rubasznymi; tragizm miesza się z humorem
odrzucenie zasad trzech jedności
pogłębiona analiza psychologiczna - motorem akcji jest żądza władzy, a nie konflikt tragiczny
sceny zbiorowe i postacie z ludu
rezygnacja z chóru
fantastyka - świat realny współistnieje z nadprzyrodzonym
groza, tajemniczość
rola przyrody, która bierze udział w budowie nastroju
nowa budowa dramatu - akty i sceny
Tematyka Makbeta
zbrodnia ukazana jako problem psychologiczny, moralny i polityczny
nieuchronność kary za popełnione zło
Akt I
Ekspozycja - zapoznanie czytelnika z głównymi bohaterami
Makbet - najdzoelniejszy i najwierniejszy dowódca armii Dunkana
Czarownice przepowiadają Makbetowi wielka przyszłość
Makbet zostaje tanem Kawdoru
Lady Makbet podsyca ambicje i żądzę władzy małżonka
zapada decyzja o zamordowaniu Dunkana
Akt II
Królobójstwo
zamordowanie Dunkana - podrzucenie narzędzia zbrodnii strażnikom
ucieczka Malkolma i Donalbeina
Makbet zostaje wybrany na króla
Akt III
Pozbycie się Banka
zabicie starego przyjaciela - Banka
podczas uczty pojawia się duch Banka - władca jest przerażony
rodzi się opozycja wobec Makbeta
Akt IV
Krwawa tyrania
zapewnienia Czarownic, przestroga przed Makdufem
zamordowanie Lady Makduf i jej syna
Akt V
Klęska Makbeta
samobójstwo Lady Makbet
Makduf pokonał Makbeta
Mlkolm nowym królem Szkocji
Studium zbrodni i zbrodniarza
nadmierna ambicja i żądza władzy popychają bohatera na drogę zbrodni
po zdobyciu władzy zamienia się w okrutnego tyrana
zbrodnia niszczy psychikę bohatera
Refleksja nad ludzką naturą
walka dobra ze złem
każdy człowiek ma wolną wolę i od tej odpowiedzialności nie zwalniają go nawet podszeptyu złych duchów
Lady Makbet - kobieta fatalna
gdy spektakl przemocy osiąga punkt kulminacyjny, nie wytrzuymuje ciężaru winy
Krew i korona
atrybut władzy
krew pojawia sę w przepowiedniach i snach
Świat jako teatr
znikomość wpływu człowieka na własne losy
duński książę Hamlet - człowiek o skomplikowanej naturze, nie nadaje się na bohatera, człowieka czynu, nie umie sobie poradzić nawet z samym sobą
tragedia niemożności działania
w tle tragedii tego młodego człowieka, który nie dorósł do zadania, jakie zostało mu wyznaczone, jest władza i zbrodnia
Problematyka utworu dotyczy więc wielostronnego dramatu Hamleta, człowieka niezdolnego do działania, a postawionego przed honorowym czynem, gardzącego zbrodnią, popełniającego ją, tęskniącego do idealizmu, a zmuszonego poruszać się wśród intryg, obłudy i zakłamania
tragedia pokazuje także, jak niezgłębiona i skomplikowana jest natura człowieka, pełna wewnętrznych konfliktów i tajemnic
przykład teatru elżbietańskiego
Żywoty świętych
zawierały naukę, jaką ludzie prości powinni wyciągnąć z historii życia świętego
omawiają życie świętych, dary i cnoty związane z ich historią, a także cuda, które dokonywały się a ich pośrednictwem
Pamiętniki
Jan Chryzostom Pasek
obraz ciemnego, zabobonnego warchoła i nieprawdopodobnego awanturnika, typowego zawadiackiego Sarmaty
pisane są plastycznym, poprzetykanym makaronizmami językiem
stanowią źródło wiedzy o obyczajach i zachowaniach szlachty polskiej XVII wieku - przedstawia ich mentalność, odsłania istniejącą nietolerancję religijną, zacofanie kulturowe, ciasność horyzontów umysłowych i niechęć do jakichkolwiek zmian
obraz kultury obyczajowej i politycznej tamtych czasów
Last changed6 months ago