Nazwa epoki
Z portugalskiego barocco oznacza perłę o niereguralnym kształcie - dziwność i nietypowość epoki (dziwaczna, zbyt ozdobna, efektowna)
Ramy czasowe
Europa - od końca XVI w. do połowy XVII w.
Polska - od końca XVI w. (1584 r. śmierć Kochanowskiego) do lat 40. XVIII w. (1740 utworzenie Collegium Nobilium)
dojrzały barok XVII w.
sobór trydencki (początek kontrreformacji)
umacnienie władzy absolutnej (Ludwik XIV - Król Słońce)
potop szwedzki 1655-1660
powstanie kozackie Bohdana Chmielnickiego 1648-1654
Kontrreformacja
Działania podjęte w celu zwalczenia reformacji - sobór trydencki
zakon jezuitów
intensywny rozwój sztuki religijnej
Teatralizacja życia
Rozkwit teatralnych, wystawnych i sztucznych form życia publicznego
peruki, obfite stroje, maskarady, pokazy sztucznych ogni
Metafizyka
Spory światopoglądowe, nietolerancja, wojny religijne -> uczucia zagubienia, lęku, osamotnienia
zwrot ku sferze duchowej
wszystko to, co jest poza materią - byt, dusza, relacje między człowiekiem a Bogiem
Sarmatyzm
Polscy szlachcice wierzyli, że wywodza się od plemienia dzielnych wojowników Sarmatów
szlachta była przekonana o własnej potędze i wyzszości
sarmaci byli powierzchownie religijny, przesądni, konserwatywni, słabo wykształceni, nietolerancyjni
skłonni do sporów, hucznych zabaw i przepychu
Filozofia
Odwrót od humanistycznego antropocentryzmu ku teocentryzmowi
Spirytualizm, mistycyzm
Św. Teresa, św. Jan od Krzyża
prawdziwa rzeczywistość jest niematerialna, przejaw wartości duchownych
powrót do życia zakonnego opartego na kontemlacji, pokucie i ascezie
powrót duszy do Boga
Kartezjanizm, racjonalizm
Kartezjusz
myślę więc jestem
naczelna rola ludzkiego umysłu
świat może być snem
Sceptycyzm
Blaise Pascal
człowiek jest trzciną myślącą
wiara religijna najbardziej prawdopodobną droga do prawdy
Sztuka
Fascynacja tym co niezwykłe, wyrafinowane,efektowne, tajemnicze (kruchość, przemijanie, marność)
Architektura
przepych - propadanda
monumentalizm
Giovanni Lorenzo Bernini
Francescao Borromini
Rzeźba i malarstwo
tematyka religijna, mitologiczna, alegoryczna
malarstwo portretowe
pejzaż, martwa natura, sceny rodzajowe
światłocień, kontrast
Caravaggio
Rembrant
Jan Vermeer
Peter Paul Rubens
Diego Velaquez
Teatr
rozkwit opery
teatr dworski
trupy wędrowne
jezuickie teatry szkolne
Cechy literatury barokowej
egzystencjonalna, refleksyjna - przemijanie
konceptualna - uczynienie zaskakującego, niezwykłego pomysłu
zróżnicowana, pełna przeciwieństw - kontrast, paradoksalne zdarzenia
wyrafinowana - rozwój środków stylistycznych
Manierizm
Nowe sposoby wyrażania idei w utworze, formalna doskonałość oraz idealna harmonia dzieła
Marinizm
Miał na celu oswiecić, zaskoczyć, zauroczyć czytelnika
Konceptyzm
Skorzystanie z błyskotliwej idei i konceptu, aby zaskoczyć odbiorce
Poezja metafizyczna
Zagadnienia z natury filozoficznej, religijnej, duchowej
Cyd
Pierre Corneille
dramat opwiadający o rycerzu Rodrygu, którego losami rządzikonflikt między odwzajemnionym uczuciem do Chimeny a nakazami honoru rycerskiego
Świętoszek
Molier
komedia o perypetia pewnej rodziny - pojawienie się Świętoszka (wyrechowanego obłudnikapróbującego rozbic więzi rodzinne w imie własnych interesów)
Rytmy albo Wiersze polskie
Mikołaj Sęp Szarzyński
rozterki duchowe
rozdarcie człowieka między popędami ciała i duszy
przemijanie i zmiennośc świata
ciągła świadomośc śmierci
Krótkość żywota
Daniel Naborowski
szybkośc upływania czasu
krótkość i niepewność ludzkiego zycia
Kanikuła, albo psia gwiazda
Jan Andrzej Morsztyn
tematyka miłosna - porównanie leytnich upałów do najżarliwszej miłości
Lutnia
wiersze erotyczne w nurcie marinizmu
Pamiętniki
Jan Chryzostom Pasek
świadectwo życa, obyczajowości człowieka epoki
dzieje wojenne autora i zarządzanie majatkiem ziemskim
Wojna chocimska
Wacław Potocki
epos, opisujący autentyczne wydarzenia z udziałem postaci historycznej
elementy krtytyki społecznej
Szlachcic, sarmata
patriotyzm, waleczność, poszanowanie tradycji
nacjonalista przeswidczony o własnej doskonałości
Wacław Potocki - Nierządem Polska stoi / Zbytki polskie
Jan Chryzostom Pasek - Pamiętniki
Dworzanin
z wyższych sfer
wykształcony
biegły w sztuce dworskiej etyki
Daniel Naborowski - Na oczy królewny angielskiej
Jan Andrzej Morsztyn - Do trupa
Żołnierz-patriora-obywatel
przejęty losami kraju
dostrzega problemy szlacheckiej demokracji
przywiązuję wagę do tradycji i wiary
Jan Chryzostom Pasek - Pamętniki
Vanitas
zainteresowanie zagadniemiami przemijania i kruchości życia i przedmiotów
fascynacja szybką przemianą zmysłowego piękna
zachwyt nad urodą rzeczy, którą można doceniać jedynie przez moment
Mikołaj Sęp Szarzyński - Sonet I O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego; Sonet V O nietrwałej miłości rzeczy świata tego
Daniel Naborowski - Marność
Daniel Naborowski - Króchość żywota
Bóg
szukanie sensu i wsparcia u sily ponadziemskie
perspektywa duchowa i wiara zdawały się pewniejszymi wartościami niż dobra materialne
Bóg stał się bytem zdystansowanym, odległym, milczącym wobec próśb, budzący lęk
Mikołaj Sęp Szarzyński - sonety
Miłość dworska, piękno zmysłowe
kult kunsztownej, eleganckiej poezji sławiącej urodę i przymioty dam
Jan Andrzej Morsztyn - O swej pannie
Życie szlacheckie, żołnierskie, ziemiańskie
większość pisarzy należała do szlachty
wzorcem osobowym stał się szlachcic sarmata
Mikołaj Sęp Szarzyński - wybrane sonety
ukształtował się w XIII w. w poezji włoskiej
4+4+3+3 - Dante, Petrarka
4+4+4+2 - Szarzyński
podział na zwrotki opisowe (2), refleksyjne i puentę
przerzutnie, inwersje, antytezy, paradoksy, pytania retoryczne, okrymorony
rozbudowane tytuły
Sonet I O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego
koncepcja ludzkiej egzystencji, bliska metafizycznemu nurtowi kultury barokowej
przeznaczenie człowieka - ruch, zmienność, niepewność losu, nieuchronność śmierci
cienie błędów, pogoń za ziemskimi przyjemnościami
prawdziwą mądrość i szczęscie zapewnia Bóg
podmiot wypowiada się w imieniu swoim i całego rodzaju ludzkeigo
krótkość i nieewnośc egzystencji
uleganie w młodości ludzkim pokusom
wylicza ziemskie przyjemności
ziemskie dobra są jedynie złudą
inwersja, porównania, przerzutnie, wykrzyknienia
Sonet V O nietrwałej miłości rzeczy świata tego
zawodna miłość do rzeczy ziemskich
potrzeba miłości jest charakterystyczba dla ludzkiego gatunku
idealizacja miłości
rzeczy ziemskie są nietrwałe
sprzeczność natury ludzkiej - dusza-ideał; ciało-przyziemska żądza
jedynie miłość Boga nas nie zawiedzie
Sonet IV O wojnie naszej, która wiedziemy z szatanem, światem i ciałem
przeciwieństwo dwóch postaw życiowych i ideałów egzystencji
apostrofa do Boga - wsparcie w heroicznym boju (własne wartości, pokusy świata, podstępnym szatnem)
dualizm duszy
manichejskie rozdarcie - bitwa pomiędzy dobrem i złem
zmagania z pokusami ciała i podszeptami szatana doskonalą człowieka
Prekursor baroku
zapowieść nowej epoki - triumf humanizmu i jego kryzys
natura ludzka stanowi nierozerwalne połączenie cnot i występków
idee renesansu, religijność i mistycyzm średniowiecza
Niepokoje egzystencjalne
zagubienie człowieka w świecie i jego niepewność własnego losu
obecność zła w świecie, słabość ludzi - pokusy, pozorne wartości
zmagania z pokusami uszlachetnia człowieka, nadaje sens jego życiu
Danie Naborowski - wybrane wiersze
bogata, pełna sprzeczności
łączenie sprzeczności - harmonia niezgody
koncetyzm - wyszukane pomysły
erudycyjność i intelektualizm - zróznicowane środki stylistyczne
niepokój egzystencjalny - przemijanie, nietrwałość świata, ulotność ludzkiego życia
teatralizacja
Krótkośc żywota
epigramat
ton nauczyciela, mędrca
bezpośredność - dzieli z nimi wspólny los
ulotnośc ludzkiej egzystencji i jej jednokrotność
kołowrót życia i śmierci kręci nie nieubłagalnie
bezradność człowieka wobec prawa natury
symbol koła Fortuny
przemijanie
Marność
hołdowanie marności - odwieczna cecha natury ludzkiej, ziemskiego świata
umiar w korzystaniu z uciech świata
człowiek pobożny nie musi obawiać sie śmierci
metonimia - zastąpienie wyrazu
pleonazm - zbędne powtórzenie
bezosobowe filozoficzne refleksje
Na oczy królewny angielskiej
na cześć Elżbiety Stuart
koncepcja opisu oczu
gradacja
popis kunsztu poetyckiego
nie stara sie naśladować rzyczywistosci
odkrycie tajemnicy piekna oczu krolewny - kryją w sobie bogactwo całego wszechświata
dworski nurt liryki barokowej
Jan Andrzej Morsztyn - wybrane wiersze
zabawa, przyjemność
przywódca stronnictwa profrancuskiego
oskarżony przez szlachtę o zdradę - wierność Ludwikowi XV
poezja dworska
marinizm - inspiracja Giambattisty Mariana; teoria pięciu zmysłów
konceptyzm - wyszukane pomysły
zaskakiwanie i zadziwienie czytelnika - sprzeczność i niespodziewane związki między elementami ukazanej rzeczywistości
sztucznośći teatralność - nienaturalność, inscenizacja; natura jako rekwizyt
konwencjonalna symbolika - miłość-choroba-niewola-służba
dominacja tematyki miłosnej - miłość dworska, tematyka religijna i okolicznościowa
Do trupa
nieszczęśliwy kochanek i trup są podobni i różni - styuacja osoby zakochanej jest gorsza
harmonia niezgody
żywot natury, aluzje mitologiczne, symbole
paradoks - lepiej być trupem niz nieszczęśliwie zakochanym
Cuda miłości
niepokój i niepewność zakochanego
teatr uczuć - ogień-główna rola
paradoks miłości - czuje się martwy, ale płonie żywym ogniem
w pułapce miłości rozum bywa bezradny
Niestatek I
zabawa lirycka, element dworskiej gry miłosnej
podmiot - mężczyzna, który nie ma dobrego zdania o kobietach
liryka pośrednia
wyliczanie niezwykłych, nierealnych sytuacji
Niestatek II
idealizacja obiektu swoich uczuć
hiperbolizacja
opisy dziewczyny oddziałuja na różne zmysły
O swej pannie
hołd złożony urodzie ukochanej
anafora - powtórzenie
Molier - Skąpiec
komedia satyryczna - nagatywne zjawiska społeczne i ludzkie przywary
komedia obyczajowa - ośmiesza obyczaje określonego środowiska
komedia intrygi
komedia charakterów
cechy farsy - nieprawdopodobne zbiegi okoliczności, akcja, groteskowość, karykaruralność
Tematyka Skąpca
studium psychologiczne
obłuda, materializm
chorobliwe przywiązanie do pieniędzy
relacje rodzinne
pojmowanie instytucji małżeństwa
Kompozycja i styl Skąpca
tytuł = ośmieszenie cech główego bohatera
zasada decorum
ekspozycja - scena wprowadzajaca
zawiązanie akcji - dany wątek
perypetia - zwrot akcji
rozpoznanie
rozwiązanie akcji
Harpagon
ojciec Elizy i Kleanta
gromadzenie pieniędzy jest sensem jego życia
dorobił sie przez lichwę
zamierza ożenić się z Marianną
wydziedzicza Kleanta
Kleant
syn Harpagona
kocha Marianne
nie zależy mu na majątku
Eliza
córka Harpagona
kocha Walerego
ojciec chce żeby wyszła za Alzelma
Alzelm
zamożny i szlachetny
przeciwieństwo Harpagona
ojciec Walerego i Marianny
Walery
syn Alzelma
służy u Harpagona
intryguje przeciwko Harpagonowi
Marianna
córka Alzelma
ukochana Kleanta
poślubia swojego wybranka
Strzałka
służący Kleanta
mówi prawdę o przywarach Harpagona
wykopał szkatułkę zakopaną w ogrodzie
pomaga Kleantowi w intrydze
Satyra obyczajowa
krytyka stosunków społecznych panujących wówczas we Francji
konwenanse obyczajowe
małżeństwo było traktowane jako inwestycja i układ zapewniający pozycję społeczną
Studium skąpstwa
portret psychologiczny chorobliwego sknery
bohater śmieszy i przeraża
pieniądze jako siła destrukcyjna
ponadczasowy model skąpca, typ psychologiczny ukazujący tę przywarę
Klasycystyczna komedia
najwybitniejsze osiągnięcie klasycystycznej literatury francuskiej
różne typy humory
językowy - chaotyczny monolog Harpagona
postaci - Harpagon
sytuacyjny - Walery myśli że skradziony skarb to Eliza
zasada trzech jedności
Last changed7 months ago