Nazwa epoki
Auguste Comte - rozwój cywilizacji i dobrobyt społeczeństw może zapewnić wyłącznie wiedza pozytywna, czyl pewna i ścisła, motywująca do praktycznego działania
Na zachodzie - prąd realizmu i naturalizmu rewolucja przemysłowa
Ramy czasowe
klęska powstania styczniowego 1863 - 1864
lata 90. XIX w.
Spór młodych i starych
Młodzi - “Przegląd Tygodniowy“, “Niniwa“, “Ateneum“ (urzyteczne działania, praca)
Bolesław Prus
Eliza Orzeszkowa
Aleksander Świętochowski
Piotr Chmielowski
Starzy - “Bilblioteka Warszawska“, “Tygodnik Ilustrowany“
Zaprzestanie idei walki zbrojnej o wolność
rezygnacja z romantycznej idei walki zbrojnej o wolność
krytyka wobec idei konspiracji i powstańczego zrywu
praca na rzecz rozwoju kraju
Praca organiczna i praca u podstaw
wzmocnienie więzi społecznych
wszechstronny rozwój ziem polskich
praca u podstaw - poprawa jakości zycia warstw uboższych
praca ograniczna
Uwłaszczenie chłopów i rozpad warstwy szlacheckiej
Wysadzenie szlachty z siodła
uwłaszczenie chłopów chłopów (1864 r.)
konieczność uprzemysłowienia produkcji rolnej
represje popowstaniowe
Równouprawnienie kobiet
Emancypacja
wyzwolenie i obdarzenie kogoś pełnią praw
możliwość podejmowanie pracy zawodowej
Asymilacja Żydów
Stopniowe przyjmowanie przez nich kultury i języka polskiej większości, z zachowaniem odrębności wyznania
Germanizacja i rusyfikacja
Przeciwstawianie się polityce Prus i Rosji dążących do wynarodowienia Polaków
Filozofia i myśl społeczno-polityczna
Człowiek i jego miejsce w społeczeństwie
Scjentyzm
źródłem wiedzy jest nauka
w sposób ścisły można zajmować się tylko tym co da się sprawdzić doświedczalnie
Ewolucjonizm
Karol Darwin
prawo ewolucji - formy zycia gorzej dostosowane są zastępowane przez te lepiej dostosowane
Utylitaryzm
John Stuart Mill
utożsamianie dobra jednostki z dobrem ogółu
człowiek jest szcześliwy, gdy jest uzyteczny dla społeczeństwa
Organicyzm
Herbert Spencer
społeczeństwo jak organizm biologiczny
choroba jednej cześci powoduje chorobę całości
Realizm
Gustave Courbet
realia i codzienne sceny z życia prostych ludzi
odwzorowanie rzeczywistości pozbawionej patosu
Akadeizm
artyści powinni wydobywać z natury tylko to co idealne i piękne, a odrzucać wszystko co przypadkowe i brzydkie
naśladowanie dawnych mistrzów
tematy z mitologii i dawnej kultury
Historyzm
obrazy poświęcone ważnym wydarzeniom - podtrzymanie ducha społeczeństwa
Eklektyzm
łączenie różnych stylów historycznych
mieszanie europejskich wzorów z orientalnymi
Cechy literatury pozytywistycznej
realizm - rzeczywistośc zgodna z powszechnie przyjetymi wyobrażeniami o świecie
naturalizm - sztuka powinna odzwierciedlać rzeczywistość (ciężkie życie prostych ludzi, wyzysk, przemoc, brud)
tendencyjnośc i utylitaryzm - propadowanie założeń ideowych epoki i koncepcji pozyteczności społecznej
rzetelny opis rzeczywistości - krytyczny realizm
dominacja prozy epickiej
nowy typ bohatera - kupiec, robotnik, chłop, biedota
język ezopowy - przenośnie i niedopowiedzenia (język aluzji)
Działacz gospodarczy - kupiec, fabrykant
działalność uzyteczna dla całego społeczeństwa
przyczynia się do rozwoju cywilizacyjnego kraju
Stanisław Wokulski - Lalka
Inteligenty zaangażowany w pracę u podstaw, społecznik
poczucie misji
działa bezinteresownie
gotów do poświęceń
Witek Korczyński - Nad Niemnem
nauczycielka Stanisława Bozowska - Siłaczka
Uczony
dzieki postępowi i nauce świat stanie sie lapszy
Julian Ochocki - Lalka
Kobieta niezależna
utrzymuje sie z własnej pracy
nie uznaje barier społecznych
przeciwstawia się konwenansom obyczajowym
Helena Stawska - Lalka
Justyna Orzelska - Nad Niemnem
Idealista
szlachetne pobudki
zwniosłe cele
marzyciel
Ignacy Rzecki, Stanisław Wokulski - Lalka
Andrzej Korczyński - Nad Niemnem
Patriota
kocha ojczyznę, gotowy oddać za nią życie
Andrzej Kmicic, Michał Wołodyjowski - Potop
Prosty człowiek z ludu
uczciwy i prostoduszny
ciężko pracuje
rodzina Bohatyrowiczów - Nad Niemnem
Żyd asymilujący sie z polskim otoczeniem
przeciwny izolowaniu Żydów
doktor Szuman - Lalka
Ojciec Goriot
Honore Balzac - realistyczny portret francuskiego społeczeństwa pierwszej połowy XIX w.
Dawid Copperfield
Charles Dickens - losy tytułowego bohatera powieści na tle szerokiej panoramy społecznej XIX-wiecznej Angli
Germinal
Emil Zola - życie górników w półnoscnej Francji przedstawione jako walka o byt bestii ludzkich
Pani Bovary
Gustaw Flaubert - bohaterka żyjąca w świecie iluzji, niespoełniona, sfrustrowana, rozczerowana swoim życiem
Zbrodnia i kara
Fiodor Dostojewski - powieściowe studium zbrodni w wymiarze psychologicznym, społecznym, moralnym i filozoficznym
Wojna i pokój
Lew Tołstoj - monumentalna realistyczna powieść z czasów wojen napoleońskich
Martwe dusze
Mikołaj Gogol - realistyczna panorama życia mieszkańców rosyjskiej prowincji
Kroniki tygodniowe
Bolesław Prus - cykl felietonów publikowanych w prasie warszawskiej, uważany za wzór gatunku
Lalka
Bolesław Prus - arcydzieło prozy dojrzałego realizmu w Polsce
Nad Niemnem
Eliza Orzeszkowa - opis przemian społecznych na wsi po upadku powstania styczniowego, próba przekonania czytelkików do programu pozytywistów
Gloria victis
Eliza Orzeszkowa - nowela poświęcona pamięci powstańców styczniowych
Krzyżacy
Henryk Sienkiewicz - powieść historyczna rozgrywająca sie w średniowieczu
Quo vadis
Henryk Sienkiewicz - powieść o prześladowaniach chrześcijan w Rzymie za panowania Nerona
Potop
Henryk Sienkiewicz - środkowa część Trylogii pisanej ku pokrzepieniu serc, opowiadająca o czasach potęgi Rzeczypospolitej XVII w.
Mendel Gdański
Maria Konopnicka - nowela portretująca postać starego Żyda ocalałego z pogromu
Rota
Maria Konopnicka - pieśń patriotyczna zainspirowana prześladowaniami Polaków w zaborze pruskim
Do młodych i Daremne żale
Adam Asnyk - dwa wiersze programowe pozytywistów
Praca
miara wartości człowieka i jego użyteczność
ocena moralna bohatera
Bolesław Prus Lalka - praca
Wokulski wydobywa się z nędzy i osiąga sukces
przyczynia się do ożywienia polskiej gospodarki
daje prace potrzebujący, wspiera finansowo
przez prace dokonuje się moralna przemiana bohaterów - Marianna
Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem - praca
mogiła Jana i Cecylii -> zniesienie różnic stanowych i szczęscie osiągnięte dzięki pracy
promowanie asymilacji mniejszości narodowych (antysemityzm, izolacja antagonizmy polsko-żydowskie)
Bolesław Prus Lalka - doktor Szuman (pod skorupą cynizmu porządny i dobry człowiek)
Maria Konopnicka Mendel Gdański - stary Żyd pada ofiarą pogromu
Społeczeństwo
portretowanie struktury, problemów i stopniową przemianę społeczeństwa
Bolesław Prus Lalka - szeroka panorama społeczna (arystokracja, mieszczaństwo, inteligencja, robotnicy, biedota); kontrast i napięcia między warstwami
Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem - przeobrażenia społeczne wsi po upadku powstania stycznowego (ziemiaństwo, chłopstwo)
Emancypacja kobiet
kobiety łamiące stereotypy obyczajowe, walczące o równouprawnienie
Bolesław Prus Lalka - Helena Stawska sama utrzymuje siebie i dziecko
Bolesław Prus Emancypantki - dylematy wychowanek XIX-wiecznej pensji
Miłość do ojczyzny
niewyrażana wprost, niedomównienia, przenośnie, aluzje
Henryk Sienkiewicz Potop, Krzyżacy - bohaterowie na pierwszym miejscju stawiaja dobro ojczyzny
Eliza Orzeszkowa Gloria victis, Nad Niemnem - hołd powstańcom styczniowym, kult ich mogił
Nauka i wiedza jako źródło postępu
optymistyczna wiara w nieograniczone możliwości człowieka i ewolucję społeczeństw
Bolesław Prus Lalka - Wokulski fascynuje się metalem lżejszym od powietrza, Ochocki marzy o maszynie latającej
Miasto
akcja rozgrywa się w mieście
Bolesław Prus Lalka - realistyczne opisy miasta, ulic, dzielnic, warstw społecznych
Filantropia
działalność dobroczynna była jedną z form pracy u podstaw
Bolesław Prus Lalka - nieszczerość i płytkość intencji; los biedoty nie obchodził; Wokulski zdje sobie sprawę z tego że to bez sensu
Eliza Orzeszkowa Dobra Pani - bohaterka w filantropii widzi rozrywke i zaspokojenie egoistycznych zachcianek
Dziecko
temat niedoli dzieci, niskie pochodzenie blokuje im drogę ku edukacji i rozwojowi
Bolesław Prus Antek - srodowisko w którym żyje uniemożliwia mu rozwój
Bolesław Prus Katarynka - dziewczynka czerpie radośc z wizyt u kataryniarza, pomaga jej Tomasz
Henryk Sienkiewicz Janko muzykant - chłopiec obdarzony talentem muzycznym, umiera za dotknięcie skrzypiec
Chłop
chłop głównym, pierwszoplanowym bohaterem
Bolesław Prus Placówka - akcja na wsi, bohaterowie to chłopi
Henryk Sienkiewicz Szkice węglem - tragiczne dzieje chłopa
Eliza orzeszkowa Nad Niemnem - chłopi jednymi z głównych bohaterów
Bolesław Prus - Lalka
dojrzały realizm (realizm krytyczny)
ukazują rzeczywistość w sposób pogłębiony
prawda psychologiczna postaci
obiektywizm
powieść społeczno-obyczajowa
powieść psychlogiczna - miłosna obsesja, opętanie
historia miłosna
rozległa panorama polskiego społeczeństwa
dwie narracje - 3 os. główna fabuła, Pamiętnik wspomnienia i refleksje
otwarta kompozycja
dzieło prekursorskie
Bolesław Prus Lalka - bohaterowie
Stanisław Wokulski
Ignacy Rzecki
Izabela Łęcka
Julian Ochocki
Michał Szuman
Wazimiera Wąsowska
Henryk Szlangbaum
Helena Stawska
Psychologia miłości
miłość jest dla Wokulskiego motorem wszystkich działań
motyw miłości bohaterów nierównych sobie urodzeniem i statusem
wielka powieść o miłości
Samotność
bohaterowie muszą przyjąć reguły narzucane przez otoczenie
Wokulski jest bardzo samotny - odmienny - czuje się obco zarówno wśród arystokracji jak i kupców
Idealizm a realizm
Życie złudzeniami
Wokulski
zawładnięty miłością - doprowadza go do kresu
ceni społeczny utylitaryzm
pracuje daje prace innym
wierzy w postęp i nauke
Julian Ochocki, profesor Geist
idealiści - ludzie oddani nauce
idealista - wierzy w Napoleona
idealizm - fantaziuje, ucieka w śwoat marzeń
Wyrzeczenie się idealizmy -> zgorzkniały materialista
doktor Szuman
Diagnoza społeczna
panorama społeczeństwa polskiego - utrudnia możliwości działania jednostkom
arystokracja - nie jest w stanie sptrostać oczekiwań idei epoki
mieszczaństwo - robienie pieniędzy
lud - wykorzystywany, na granicy przetrwania
inteligencja - nieliczna, słaba ekonomicznie
kontrast między Warszawą a Paryżem
rozrachunek z programem pozytywistycznym - rozczarowanie
Status kobiety
refleksje na temat kobiet
krytyka środowiska, którego wpływ czyni z kobiet bezduszne i egoistyczne lalki
swiat jaka teatr marionetek
Eliza Orzeszkowa - Gloria victis
nowela
dwa porządki czasowe - współczesny i wspomnienia z powstania
zwarta fabuła
ograniczona liczba bohaterów
niewielki rozmiar utworu
tajemnica powstańczej mgiły i portret kilku przedstawicieli pokolenia
budowa klamrowa
personifikacja przyrody
proza poetycka
Marian (Maryś) Tarłowski
Aniela Tarłowska
Jagmin
Romuald Traugutt
Idealizacja i heroizacja powstańców
młodzi romantycy pełni zapału, gotowi do poświęceń
porównanie do antycznych bohaterów, postaci biblijnych, historycznych
apokaliptyczne zmagania dobra ze złem
Ocena powstania styczniowego
uczestnicy zasługują na najwyższe uznanie pomimo klęski i późniejszych represji
Przesłanie
język ezopowy
mogiły należy otaczać kultem
zapomnieni bohaterowie maja byc dla przyszłych pokoleń wzorem heroizmu
Nowatorstwo artystyczne
powierzenie roli narratorów upersonifikowanej przyrodzi
natura jest potężną siłą duchową
połączenie dwóch planów czasowych i nieprzestrzeganie ciągłości chronologicznej
Henryk Sienkiewicz - Potop
powieść historyczna (Walter Scott)
nagłe zwroty akcji, rywalizacja o kobiete
ku pokrzepieniu serc
Andrzej Kmicic - Babinicz
Aleksandra (Oleńka) Billewiczówna
Michał Wołodyjowski
Jan Onufry Zagłoba
Bogusław Radziwił
Janusz Radziwił
Przemiana moralna
odnowa moralna polaków w obliczu groźby utraty państwa
przemiana Kmicica
miłość wierność kobiety
miłość do ojczyzny
wiara katolicka
Jan Kazimierz
Wołodyjowski
Zagłoda
Kmicic
Radziwiłowie - prywata
Idealizacja narodu
bohaterowie to patrioci
Sienkiewicz widział w sarmatyzmie ożywcze źródło kultury narodowej
Pochwała miłości i wierności
miłośc do Oleński ratuje Kmicica przed moralnym upadkiem
Oleńka - Kmicic = Polska - Matka Boża
Henryk Sienkiewicz - Quo vadis
powieść historyczna
uproszczony obraz przeszłości
przesłanie ideowe i moralne
powielane schematy
świat realistyczny
bohaterowie fikcyjni i historyczni - esencja typów społecznych i psychologicznych
narracja wartka i dynamiczna
Obraz starożytnego Rzymu
obyczaje, mentalnośc, codzienne zajęcia różnych warstw społecznych
postacie historyczne - Neron, Petroniusz, Seneka, Piotr i Paweł
Przesłanie ideowe
kontrast między światem pogańskich i chrześcijanami
wyznawcy Chrystusa dążą do duchowej i moralnej doskonałości
nikt nie jest wolny od grzechu i nie jest za poźno na nawrócenie
matamorfoza włuczęgi i filozofa Chilona Chilonidesa
Henryk Sienkiewicz - Krzyżacy
powieść historyczna - refleksja historiozoficzna i moralna służąca pokrzepieniu serc czytelników
walka dobra ze złem
wojny Rzeczypospolitej Obojga Narodów z zakonem krzyżackim
pozytywny finał ma umacniać wiarę w ostateczną klęskę polityki germanizatorów
Gustaw Flaubert - Pani Bovary
powieść psychologiczno obyczajowa
dojrzały realizm
naturalizm
Emma Bovary
Karol Bovary
Leon Dupuis
Rudolf Boulanger
Pan Homais
Psychologia niespełnienia
niemożnosc zaakceptowania swojej kondycji - mentalnej, osobistej - uczuciowej, społecznej
bowaryzm - szukanie czegoś nowego co po krótkim czasie nie zaspokaja pragnień
Miłość jako komedia pomyłek
miłosne fascynacje w dużej mierze opieraja się na złudzeniach
Krytyka mentalności drobnomieszczańskiej
odbicie nienawiści Flauberta do mentalności francuskiego drobnomieszczaństwa z połowy XIX w.
przekonanie o ich doskonałości - Pan Homais
Sztuka jako kwesti stylu
sztuka dla sztuki
Fiodor Dostojewski - Zbrodnia i Kara
Łączy cechy powieści
realistycznej - szczegółowo opisana topografia, społeczeństwo i obyczaje
psychologicznej - analiza życia psychocznego bohatera
naturalistycznej - ciemne strony wielkomiejskiego życia
kryminalnej - morderstwo
polifonicznej (wielogłosowej) - wiele różnych stanowisk ideowych
Bohaterowie
Rodion Raskolnikow
Sonia Marmieładowa
Siemon Marmieładow
Polifry Pietrowicz
Arkadiusz Swidrygajłow
Piotr Łużyn
Wina moralna i odkupienie
kwestia grzechu i jego odkupienie
rozum - Raskolnikow (wybitna jednostka na rzecz postępu nie musi liczyć się z prawami moralnymi)
wiara - Sonia (przewodnizka duchowa bohatera) - uważa się za skalaną grzechem i pokornie przyjmuje swoja hańbę
Psychologi mordercy
emocjonalne i intelektualne procesy zachodzące w umyśle człowieka po zbrodni
wrazliwość i współczucie uczyniły go przestepcą
czerpie satysfakcje z gry z sędzią śledczym
chęć uniknięcia odpowiedzilności walczy z potrzebą przyznania się do zbrodnii
Miasto jako przestrzeń upadku
miasto, które niszczy mieszkańców
Last changed7 months ago