Nazwa epoki
cechuje duża liczba nowych kierunków artystycznych
modernizm - nowoczesność, przeciwstawienie się klasycznym regułom
neoromantyzm - powrót do idei romantycznych
fin de siecle - koniec wieku
dekadentyzm
Ramy czasowe
lata 90 XIX w.
1918 r. - odzyskanie niepodległości
1894 r. - II seria Poezji Tetmajera
1914 r. I wojna światowa
Dekadentyzm
pesymizm
poczucie schyłkowości kultury
perspektywa nieuchronnego końca rodziła znużenie, zobojętnienie bierność
przekonanie o niemocy
kryzys wszelkich wartości
Sztuka dla sztuki
sztuka nie musi pełnić funkcji użytkowej
przedstawia odczucia artysty
teórca jako osoba nieprzeciętna, wyrastająca ponad tłum
cyganeria artystyczna - grupa ekstrawertyków zaznaczających własną odrębność (bohema)
filister - mieszczuch skupiony na konsumpcji i przyziemnych rozrywkach
Chłopomania
źródło w romantycznej fascynacji ludem
chłopi i ich kultura przechowują najcenniejsze wartości narodowe
fascynacja wsią i pierwotną siłą chłopa
związek z naturą przezwycięża dekadencki pesymizm
styl zakopiański - sztuka
Impresjonizm
utrwalenie ulotnego wrażenia
nastrojowość, wywołanie doznań zmysłowo-uczuciowych
synestezja - muzycznośc utworu
subiektywne wrażenia bohatera
Symbolizm
niewyrażalne można oddać za pomocą symbolu
pomaga w dotarciu do terenów niedostępnych poznaniu rozumowemu
wyraża stan duszy
zastosowanie języka aluzyjnego
wieloznaczność
Ekspresjonizm wyrażanie emocji namiętności przeżyć
koncentrowanie się na wyrażeniu emocji, namiętności, przeżyć
ukazanie wewnętrznych przeżyć podmiotu mówiącego
zastosowanie mocnych środków wyrazu - przerysowanie, groteska
Katastrofizm nieuchronny upadek cywilizacji świata
nieuchronny upadek cywilizacji, świata
wizje zagłady świata i człowieka
Naturalizm
skrajnie realistycznie autentyczne ukazanie rzeczywistości jej ciemne strony - nędza, fizjologia, moralne zepsucie
obiektywizm pokazanie, że życiem bohatera rządzą prawa biologiczne
brutalizm obrazowania i autentyzm języka
Filozofia i myśl społeczno-polityczna
Odrzucenie optymistycznej wiary w nieograniczone możliwości rozumu. Poczatek postrzegania świata jako nieustannie zmieniający się chaos
Nietzscheanizm
Fryderyk Nietzsche
życie jest najwyższą wartością
odrzucenie chrześcijaństwa, które hamuje rozwój
nadczłowiek kierujący się wolą mocy
jednostka nie powinna poświęcać się dla społeczeństwa
Schopenhaueryzm
Artur Schopenhauer
u podstaw całej rzeczywistości leżą: wola i racjonalny ślepy popęd
wola nigdy nie może być zaspokojona, a to prowadzi do cierpienia
wyzbycie się pragnień (nirvana) może złagodzić ból istnienia
Bergsonizm
Henry Bergson
intuicjonizm - nie rozum a intuicja
pęd życiowy - siła przenikająca naturę
Sztuka
zerwanie z konwencją realistyczną i przymusem odzwierciedlania zwykłego codziennego życia
uwolniona twórczość
oddanie nastroju chwili, ulotnego wrażenia
aktualna tematyka - sceny z życia ludności miejskiej
gra światła
jasne, intensywne barwy
technika dywizjonizmu - rozbicie plany na małe punkty czystych kolorów sąsiadujących ze sobą
bunt przeciw sztuce realistycznej, naturalistycznej i impresjonistycznej
operowanie symbolem - nie wyrażanie treści wprost, dosłownie
baśniowość, nastrój
dowolna interpretacja zależna od intuicji odbiorcy
Secesja
opozycyjny do stylu eklektycznego i akademizmu
dekoracyjność
wyraźnie zaznaczonych kontur
płynne, miękkie linie, ograniczone kształty
bogata ornamentyka
asymetria
pastelowe kolory
sztuka użytkowa
rozwój grafiki
w architekturze dynamiczne dekoracyjne fasady
Teatr
dramat naturalistyczny przedstawiający ciemne strony ludzkiej egzystencji
bohaterowie mówią językiem potocznym, a nawet gwarą
posługiwanie się językiem metafor i symboli
teatr “ogromny” (totalny) - oryginalna koncepcja obejmująca wszystkie elementy przedstawienia (tekst, reżyseria, scenografia)
Cechy literatury młodej Polski
schyłkowość, pesymizm, nastroje dekadenckie
elementy impresjonizmu, ekspresjonizmu, symbolizmu - oddziałują na różne zmysły odbiorcy
realizacja hasła sztuka dla sztuki - kwestie estetyczne
tematyka psychologiczno-obyczajowa,erotyczna
podkreśla indywidualizm twórcy
nawiązuje do romantyzmu
liryka, dramat
Kwiaty zła
Charles Baudelaire - kontrowersyjny zbiór wierszy, powracające motywy i tematy Dobra i Zła - Boga i Szatana, grzechu pierworodnego, poezji, kobiety, wina - koncentrują się wokół dwóch centralnych zagadnień miłości i śmierci
Niemoc
Paul Varlaine - wiersz przedstawiony jako manifest fin de siecle’u oraz jeden z głównych utworów programowych dekadentów
Statek pijany
Artur Rimbaud - wiersz zakorzeniony w biografii autora, podróż samotnego statku, któremu udało się uciec spod kurateli holowników - bunt przeciwko ograniczeniom
Ojciec, Panna Julia
August Strindberg - dramaty naturalistyczne podejmujące tematykę walki płci
Dzika kaczka
Henryk Ibsen - sztuka o konflikcie między idealizmem a realizmem
Jądro ciemności
Joseph Conrad - kwestie moralne związane z obecnością człowieka Zachodu w afrykańskiej kolonii
Kazimierz Przerwa-Tetmajer
Liryka:
Koniec wieku XIX
Hymn do Nirwany
Melodia mgieł nocnych
Lubię, kiedy kobieta…
Jan Kasprowicz
Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach
Dies irae
Księga ubogich
Leopold Staff
Kowal
Deszcz jesienny
Władysław Stanisław Reymont
Epika:
Chłopi
Ziemia biecana
Stefan Żeromski
Ludzie bezdomni
Stanisław Wyspiański
Dramaty:
Wesele
Warszawianka
Wyzwolenie
Dekadent
zniechęcony, pozbawiony motywacji, bierny
przekonany o kryzysie cywilizacji
ucieczki szuka w hedonizmie, alkoholu, erotyce
bohater liryczny wiersza Kazimierza Przerwy-Tetmajera “Koniec wieku XIX“
Artysta
samotny
wznosi się ponadprzeciętność
swoją odrębność podkreśla strojem
prowadzi skandalizujący tryb życia
poszukuje prawdziwych wartości
gardzi mieszczaństwem
wizerunek artysty w “Confiteorze” Stanisława Przybyszewskiego
Filister
mieszczanin skupiony na zdobywaniu majątku, konsumpcji
niezainteresowany sztuką
hołdujący przyziemnym rozrywkom
posiada podwójną moralność
Pani Dulska w dramacie “Moralność pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej
Społecznik
poświęca swoje życie w walce z biedą, niesprawiedliwością społeczną
wykształcenie wykorzystuje jako kapitał w przyszłej pracy
poświęca własne szczęście na rzecz pracy
doktor Tomasz Judym w “Ludziach bezdomnych” Stefana Żeromskiego
Chłop
przywiązany do ziemi
hołduje tradycje, kultywuje obyczaje
przestrzega kodeksu społecznego
religijny
skłonny do awantur, pewny siebie
Maciej Boryna w “Chłopach” Władysława Stanisława Reymonta
Czepiec, Jakub Szela w “Weselu” Stanisława Wyspiańskiego
dekadent i jednostka wybitna obdarzona geniuszem, wrażliwością niezrozumiana przez otoczenie
nie mógł zaakceptować faktu, że jest w dużej mierze uzależniony od tych wszystkich, którymi gardzi
Kazimierz Przerwa-Tetmajer “Eviva l’arte“
los artystów, choć nędzny, wznosi ich ponad przeciętnych zjadaczy chleba
Śmierć
zainteresowanie nią wyrastało z podstawy dekadenckiej - śmierć lub buddyjska nirvana (stan bez cierpień)
odczuwanie przygnębienia i smutku
Jan Kasprowicz “Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach
limba - symbol przemijania i rozkładu
krzak dzikiej róży - kruchość życia
Wieś
opozycja wobec miasta
wolna od zepsucia wielkomiejskiego
podniesienie społeczności wiejskiej do rangi bohatera utworu
powierzchniowa fascynacja wsią
chłopomania
Władysław Stanisław Reymont “Chłopi”
bohater zbiorowy
realia życia na wsi, sposób myślenia, system wartości, moralność
Stanisław Wyspiański “Wesele“
kwestia wspólnego zrywu niepodległościowego (chłopstwo, inteligencja)
niemożliwe z powodów wzajemnego niezrozumienia i dawnych krzywd
Sprawy kraju
utwory stanowiące rozrachunek z przyczynami narodowych klęsk
Stanisław Wyspiański “Wesele”
klęska w martwych ideach pogrążających naród w marazmie, podziale polskiego społeczeństwa
konflikty wynikające z biedy i patologicznych relacji społecznych
Stefan Żeromski “Ludzie bezdomni”
problemy społeczne nękające polski proletariat
Miłość
aspekt biologiczny - popęd, instynkt, pożądanie
źródło ucieczki od bólu istnienia
Kazimierz Przerwa-Tetmajer “Lubię, kiedy kobieta…”
Szatan
nabiera cech dekadenta
jest pogrążony w smutku, bierny, bezsilny
przerażony tym co mimowolnie robi
buntownik skrywający wewnątrz swoje prawdziwe oblicze
Natura
tatrzański krajobraz
ukojenie zagubionej i pełnej wątpliwości duszy
źródło przeżyć estetycznych i mistycznych
związek człowieka z przyrodą
Jan Kasprowicz “Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach”
martwa próchniejąca limba
krzak dzikiej róży symbol kruchości życia
Miasto
bezdusznym moloch
konsekwencje rozwoju cywilizacji (antyurbanizm) - bieda, cierpienie, marazm
siedlisko zła, rozpusty, bezprawia
skontrastowane z sielkością wsi
Gabriela Zapolska “Moralność Pani Dulskiej”
dbają wyłącznie o to, by krępujące sytuacje rozwiązać w obrębie własnego domu
Kazimierz Przerwa-Tetmajer - wybrane wiersze
wprowadził nastroje końca wieku - schyłkowości, znużenia życiem
idea sztuki jako jedynego uzasadnienia ludzkiej egzystencji związana z filozofią Artura schopenhauera
liryka erotyczna
impresjonistyczne obrazowanie nastrojowość, poetyckich pejzaży
obrazy przyrody bardziej wyrażały stany psychiczne człowieka
krajobraz Tatry
podmiot mówiący z człowiekiem końca wieku
nastrój pesymizmu, charakterystyczny dla twórczości modernistów
podmiot mówiący zadaje pytania, każde z nich jest propozycją przyjęcia jakiejś postawy wobec świata - dekadent nie potrafi przyjąć żadnej z tej postawy
filozoficzny pesymizm przyjęty z myśli Schopenhauera
poszukiwanie wartości, które podważą przekonanie, że ludzkim przeznaczeniem jest cierpienie
Evviva l’arte
apoteza sztuki w duchu schopenhauera
odwołuje się do opozycji artysty - filistra - przeciwnik wszelkich zmian, obrońca status quo
artysta realizuje historyczną i społeczną misję inteligencji polegającą na poprowadzeniu jako awangarda całego narodu w przyszłość
samotność geniusza i jego niezrozumienie
koncepcja sztuka dla sztuki
sztuka nie przynosi artyście materialnych korzyści jest najwyższą wartością
bezinteresowność
duchowe szaleństwo
Melodia mgieł nocnych (nad Czarnym Stawem Gąsienicowym) z cyklu Z Tatr
psychizacja krajobrazu
zapis wzrokowy i słuchowy odczuć obserwatora
ulotność doznań
przyroda jest wolna od jakiegokolwiek dodatkowego przesłania
fizjologia i psychologia aktu miłosnego
dostrzeganie fizycznych objaw podniecenia i ekstazy potęgują własne przeżycia
Jan Kasprowicz - wybrane wiersze
Okres naturalistyczny
uwrażliwienie na nędzę i ciężkie życie chłopów
problematyka społeczna oraz naturalizm
oddziaływanie na emocje odbiorców budzenie sumień
Okres symboliczny
symbolizm i impresjonizm
psychologia jednostki
nastrojowość
szukanie w literaturze symbolicznych odpowiedników w “pejzażu wewnętrznego”
cywilizacja europejska zmierza ku zagładzie
Okres klasycyzujący
po powrocie do równowagi i uporządkowaniu spraw osobistych
odnalezienie spokoju w kontemplacji górskiej przyrody
klasycystyczny umiar i afirmacja świata
postawa franciszkańska - opiewanie piękna harmonii przyrody oraz zwykłego życia prostych ludzi
Z Chałupu (Sonet I)
podmiot zwraca się do starych, nędznych wiejskich chat
bieda, surowość swego życia
smutne dzieciństwo, upokorzenia młodości
prostota
literacki kunszt
prawda psychologiczne
dwie perspektywy chłopa i inteligenta
technika naturalistyczna, która wiernie i szczegółowo portretuje kujawską wieś
próchniejąca limba
wtulone w załom skalny krzak dzikiej róży
wpływ impresjonizmu i symbolizmu
obrazy natury oddają tu nastrój podmiotu mówiącego
przeciwstawienie sobie postawy uciekającego od świata i wrażliwego artysty
opozycja życia i śmierci, słabości i siły, ducha i materii
apokaliptyczna, prorocza wizja Dnia Gniewu Bożego i Sądu Ostatecznego
indywidualny byt
psalmista - opisuje przerażające obrazy zagłady, reprezentant całej ludzkości
asylabiczność
silna emocjonalność
manifest ekspresjonizmu
patos graniczący z ekstazą
hiperbolizacja
krzyk
epatowanie przerażającymi obrazami
prometejski bunt - błaganie Stwórcy o litość (oskarżenie go o obojętność, okrucieństwo)
pesymistyczna koncepcja człowieka
apokaliptyczna wizja zagłady
katastrofizm
przeświadczenie o głębokim kryzysie i zmierzaniu ku zagładzie cywilizacji zachodniej
Księga ubogich (wiersz Witajcie kochane góry…)
idealizacja przyrody i egzystencji prostych ludzi
postawa franciszkanizmu
budowa klamrowa
synekdocha
personifikacja
Leopold Staff, wybrane wiersze
afirmacja życia i aktywizm
nurt dekadencki - nastroje bierności, zniechęcenia, smutku i melancholii
nurt franciszkański - pochwała prostego życia, radość z obcowania z naturą, pokora
nurt nietzscheański - idea woli, mocy, autokreacji, przełamywania własnych słabości
nurt klasycyzujący - harmonia, regularność
pragnienie osiągnięcia doskonałości duchowej - utożsamiana z siłą, mocą, szlachetnością i męstwem
manifest nietzscheanizmu
przeciwstawiania dekadenckiej apatii i bierności - postawa aktywna
idea nadczłowieka
symbol Kowala
niech lepiej zginie, niż miałoby żyć skażone rysom chorej niemocy
aktywizm, wola i determinacja
smutek i melancholia
świadomość na pograniczu jawy i snu
niepokój i niepewność podmiotu mówiącego, który nie potrafi ustalić przyczyny swojego smutku
pesymizm zwątpienie - filozofia Artura Schopenhauera
jesień oznacza obumieranie, schyłek, zapowiedź śmierci
symboliczne obrazy
projekcja psychiki
pejzaż wewnętrzny przygnębionego smutkiem człowieka
Curriculum vitae
poetycki życiorys
koleje swego losu
ewolucja własnej twórczości i postawy światopoglądowej
od młodopolskiego pesymizmu, nastrojów smutku i zwątpienia do postawy afirmującej świat (stoika)
Stanisław Wyspiański - “Wesele”
fascynacja bajecznie kolorową wsią
małżeństwo artystów i pisarzy z mieszkankami wsi
Lucjan Rydel i Jadwiga z bronowic
20 listopad 1900 r.
w domu Anny ożenionej z Włodzimierzem Tetmajerem, bratem poety Kazimierza Przerwy-Tetmajera
zaproszony na uroczystość Stanisław Wyspiański wiernie sportretował uczestników wesela tworząc zbiorowy portret polskiego społeczeństwa przełomu wieków o wymiarze symbolicznym
Wesele - gatunek
dramat synkretyczny - niejednorodny gatunkowo
konwencje komedii obyczajowej (akt I) - jasełka i szopka
akt II i III dramat symboliczny
symbole
aluzje
metaforyczne obrazy
fantastyczne wizje
świat na granicy jawy i snu
nawiązuje do romantycznych dramatów narodowych
ukazuje stan ducha Polaków w perspektywie historycznej i metafizycznej
diagnozuje problemy, z którymi zmaga się naród
Wesele - tematyka
wesele krakowskiego inteligenta z chłopką
satyryczny portret krakowskiej inteligencji końca XIX wieku i mieszkańców wsi
analiza stanu ducha polskiego społeczeństwa
aspiracje inteligencji oraz chłopów z rzeczywistością
niegotowość narodu do podjęcia walki o niepodległość
Wesele - kompozycja i styl
plan realistyczny i fantastyczny
realistyczny jest stosunkowo skromny
plan symboliczny stopniowo ogromnieje i przeobraża utwór w monumentalny dramat narodowy
akt I składa się z serii krótkich rodzajowych scen dialogowych w konwencji realistycznej
akt II
pojawienie zjaw
znaczenie symboliczne spotęgowane w akcie III
w akcie II i III konwencja realistyczna zostaje zdominowana przez wizyjno-symboliczną
język stylizowany na gwarę podkrakowskiej wsi
Wesele - akt I
przedstawienie postaci
Dziennikarz bagatelizuje zainteresowanie Czepca światową polityką
Radczyni zagaduje Klimene o pracę na roli, zdradzając ignorancję w tych sprawach
Poeta zwierza się Gospodarzowi z zamiaru napisania wzniosłego dramatu narodowego
Gospodarz pokłada nadzieję w chłopstwie
napięcia społeczne między postaciami z grup (Żyd, Ksiądz, Czepiec)
Pan Młody z Gospodarzem wspomina rzeź galicyjską
Rachela wpada na pomysł zaproszenia na wesele Chochoła i robi to Pan Młody
Wesele - akt II
Chochoł sprowadza ze sobą do chałupy duchy
Marysi ukazuje się Widmo jej dawnego narzeczonego
Dziennikarzowi patron konserwatystów Stańczyk
Poecie bohater planowanego poematu Rycerz
Panu Młodemu zdrajca Hetman
Dziadowi Upiór Jakuba Szeli
Gospodarzowi Wernyhora - powierza misję rozpoczęcia przygotowań do powstania
Wesele - akt III
konfrontacja złudzeń i oczekiwań uczestników wesela z rzeczywistością
Jasiek chce zadąć w złoty róg, ale go zgubił sięgając po czapkę z piór
goście pogrążają się w letargu, tańczą monotonnie w rytm muzyki Chochoła
Wesele - mieszkańcy miasta
Pan Młody - Lucjan Riedel - inteligent chłopoman
Gospodarz - Włodzimierz Tetmajer - działacz polityczny i społeczny
Dziennikarz - Rudolf Starzewski - krytyczny wobec rodaków, wini ich za klęskę narodową, sceptyk
Nos - Tadeusz Noskowski - cyganeria artystyczna, fascynuje się Stanisławem Przybyszewskim
Haneczka - Anna Rydlówna - siostra Lucjana
Radczyni - Antonina Domańska - krytycznie nastawiona wobec idei małżeństwa inteligenta z chłopką
Maryna - Maria Parneńska - siostra Zosi, córka Elizy Parneńskiej, jedna z dziewcząt przybyłych z miasta, rozmawia z Poetą o miłości
Zosia - Zofia Parneńska - siostra Marii, marzy o szczęśliwej miłości
Wesele - mieszkańcy wsi
Pani Młoda - Jadwiga, najmłodsza z Mikołajczykówien, nieśmiała, delikatna
Gospodyni - Anna Mikołajczykówna - jej ślub z Włodzimierzem Tetmajerem był sensacją
Czepiec - wuj Mikołajczykowien - chłopska duma, zadziorność skłonny do bójek
Jasiek - Jan Mikołajczyk - brat Panny Młodej, lekkomyślny próżny
Marysia - średnia z sióstr Mikołajczykówien, zanurzona we wspomnieniach związanych z młodzieńczą miłością
Dziad - chłop pamiętający rabację galicyjską
Żyd - Hersz Singer - nazywa wesele szopką
Rachela - Peppa Singer - wrażliwa, chłonąca literaturę, rozbudzona wyobraźnia, proponuje zaprosić zjawy
Isia - córka Włodzimierza i Anny Tetmajerów - pierwsza widzi Chochoła
Wesele - osoby dramatu
Chochoł - stagnacja, marazm polskiego narodu, niezdolność do czynów
Widmo - zmarły na gruźlicę były narzeczony Marysi
Stańczyk - błazen Jagiellonów - symbol mądrości politycznej
Hetman - Franciszek Ksawery Branicki - zdrajca, sprzedawczyk
Rycerz - Zawisza Czarny - ożywia mity, budzi ducha walki, przewodzi narodowi, symbol młodopolskich snów o potędze
Upiór - Jakub Szela - przywódca rabacji galicyjskiej, nie wierzy w autentyczność pojednania panów i ludu
Wernyhora - legendarny ukraiński liryk, słynny z proroctw, powierza misje przygotowania powstania
Portret społeczeństwa
zamknięcie społeczeństwa w zaklętym kręgu narodowych mitów
brak zrozumienia między dwiema warstwami
fascynacja prostotą witalnością chłopów
lud pragnie przede wszystkim awansu społecznego
inteligencja nie umie wyzbyć się poczucia wyższości nad ludem
wspólne marzenia o zbrojnym powstaniu i odzyskaniu niepodległości - nie uda się zrealizować
akcja zbrojna jest w dramacie źle przygotowana i uczestnicy nie mają żadnego programu i liczą na cud
Język symboli
zjawy uosabiają obawy, kompleksy, ukryte pragnienia i wyrzuty sumienia bohaterów
na granicy symboli osobowych (zjaw) i rzeczowych (złoty róg) znajduje się Chochoł - przemawia i porusza się jak człowiek, a jednocześnie jest przedmiotem - wiązką słomy
Chochoł może symbolizować codzienność, pospolitość zwykłego przyziemnego życia, sumienie narodu
róża symbol poezji życia i niepodległości
złoty róg - wolność
złota podkowa - szczęście
czapka z piórami - prywata
sznur - rozpacz
kosy z ostrzami na sztorc - chłopski czyn zbrojny, zarówno patriotyczny jak i rewolucyjny
marazm polskiego społeczeństwa
narodowa tematyka i motyw nieudanego powstania
walka o niepodległość w porządek przyrody
jesień to obumieranie, śmierć, schodzenie do podziemi,
wiosna to życie, wolność
Teatr totalny
idea teatru totalnego
realizm, impresjonizm, symbolizm
didaskalia
utwór przełomowy w dziejach polskiego dramatu
wykorzystał w maksymalnym stopniu wszystkie elementy sztuki teatralnej
Władysław Stanisław Reymont - Chłopi (tom I jesień)
powieść o cechach epopei
wszechstronne portretowanie danej społeczności w przełomowym dla niej momencie dziejowym - budzenie się chłopskiej świadomości klasowej i narodowej
realizm
naturalizm
Chłopi - kompozycja i styl
powieść jest podporządkowana rytmowi życia przyrody
wątki główne - małżeństwo Macieja Boryny i jego konflikt z dziećmi
wątki poboczne - romanse Jagny, spór z dziedzicem o las
w trzecioosobowej narracji dominuje realistyczna obiektywna obserwacja
impresjonizm, zmienność i ulotność wrażeń
naturalizm - wierność w odtwarzaniu szczegółów codziennych zajęć, motywowanie zachowań ludzi głównie instynktem, biologią, epatowanie brutalnością i okrucieństwem chłopów
symbolizm - antropomorfizacja przyrody, utożsamianie Jagny z ziemią, siłą życiową
wiejska gaduła
stylizacja gwarowa
Chłopi - bohaterowie
Maciej Boryna
Antek Boryna
Jagna Paczesiówna
Hanka
Kuba
Dominikowa
Jagustynka
Roch
ksiądz dobrodziej
Józia
Witek
Agata
Jankiel
Chłopi - problematyka
Struktura wiejskiej społeczności
naczelne miejsce zajmuje posiadanie i uprawianie ziemi
Folklor
Konflikty
bezwzględna walka o byt - fizyczne przetrwanie
chłopi kierują się w swym postępowaniu zwierzęcymi instynktami głodu, przetrwania i pożądania - dlatego są okrutni i bezwzględni
sceneria agresywnych zachowań
Związek człowieka z naturą
podporządkowaniem rytmu życia chłopów czasowi cyklicznemu
działania bohaterów są podyktowane motywacjami biologicznymi - relacja Jagny i Antka jest przede wszystkim natury fizycznej
Stefan Żeromski - Ludzie bezdomni
autor opisał niektóre swoje doświadczenia z okresu dzieciństwa i młodości
problemy społeczne, obyczajowe, psychologiczne
sytuacja różnych warstw polskiego społeczeństwa końca XIX wieku
tytuł
znaczenie dosłowne - sytuacja bezdomnych nędzarzy z paryskiego przytułku
znaczenie metaforyczne- świadomy wybór postawy heroicznego buntu przeciw niesprawiedliwości i złu
znaczenie egzystencjalne - obcość człowieka wobec natury i świata (Korzecki)
Ludzie bezdomni - bohaterowie
Tomasz Judym
Joanna Podborska
Wiktor Judym
Korzecki
Idealizm
przejawia się w postawie głównego bohatera, który czuje, że powinien spłacić zaciągnięty mimowolnie dług społeczny
poświęca marzenia o rodzinie i szczęściu u boku ukochanej kobiety, bo obawia się, że z czasem zapomniał by o swoim obowiązku wobec biednych i stałby się niewrażliwym na ludzką nędzę
dylemat moralny: czy można złożyć na ołtarzu szczytnej idei własne szczęście, a nawet więcej okupić swój wybór krzywdą najbliższego człowieka
rozdarta sosna
Samotność
różne oblicza i powody samotności
Judym - nikt nie podziela jego zapału i poglądów
Joanna - od dawna zmaga się z samotnością marząc o założeniu rodziny
Korzecki - kończy swoje wewnętrzne samotne zmagania samobójstwem
Obraz społeczeństwa
kontrasty występujące między środowiskami
nędza, zaniedbanie, brud chłopskich czworaków w Cisach zderza się z wygodnym życiem lekarzy i pensjonariuszy sanatorium
Joseph Conrad - Jądro ciemności
utwór na pograniczu powieści i noweli
tematyka podróży w różnym znaczeniu tego słowa
dotarcie do piekieł, które biali urządzili tubylcom w ramach niesionej przez nich misji cywilizacyjnej
mroki ludzkiej natury, która ulega pierwotnym instynktem
bohaterowie:
Charles Marlow
Kurtz
Oskarżenie kolonializmu
podróż prowadzi bohatera do utraty optymistycznych iluzji
mroczna prawda o rządzach terroru i grabieży w belgijskim Kongu
rabunek lokalnych bogactw
metody działania niosą tubrycom cierpienie i śmierć
Analiza ludzkiej psychiki
odkrycie obszarów ciemności
prymitywne żądze
okrucieństwo
barbarzyństwo
Ostrzeżenie przed nawrotem barbarzyństwa
zapowiedź ludobójstwa, które naznaczyło mrokiem XX stulecie
kruchość zachodniej cywilizacji, która łatwo osuwa się w stan brutalnego zezwierzęcenia
Podróż do piekieł
zstąpienie do piekieł
mroczne zakamarki ludzkiej duszy
cywilizacyjna ogłada kryjąca pokłady zła i barbarzyństwa
Last changed7 months ago