Wielka Brytania w XIX i XX w.

• likwidacja istotnych różnic prawnych między stanami

• zagwarantowanie praw i wolności obywatelskich

• wykształcenie się rządów parlamentarnych

• zawarcie unii Irlandii ze Zjednoczonym Królestwem w 1800 r.

• 1914 r. szeroka autonomia dla Irlandii - wobec wybuchu I wojny światowej

• 1919 r. irlandzkie Zgromadzenie Narodowe uchwaliło utworzenie niezależnej Republiki Irlandzkiej

• 1921 r. Irlandia jako wolne państwo wchodzące w skład Brytyjskiej Wspólnoty Narodów

• I - większość kolonii, zarządzanych dotąd przez kompanie, przechodzi pod bezpośredni zarząd korony

• II - kolonie uzyskują coraz większą samodzielność - dominia, początkowo związane z koroną

• III - stopień niezależności dominiów od korony wzrasta -> Brytyjska Wspólnota Narodów

• administrowane przez sekretarza stanu dla Kolonii oraz przez lokalnych gubernatorów

• dominia - w luźnej tylko zależności od korony, podlegały np. jurysdykcji Komitetu Sądowego Tajnej Rady

• zarządzane przez kompanię handlową -> sekretarz stanu dla Indii

• 1947 r. Indie na dwa niepodległe państwa: Związkową Muzułmańską Republikę Pakistanu i Związkową Suwerenną Demokratyczną Republikę Indii

• 1919  r. dominia przyjęte zostały w  charakterze samodzielnych członków do Ligi Narodów

• 1926 r. statut westminsterski, podstawa organizacji BWN

• członkowie Wspólnoty - dominia + Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii - państwa równorzędne (łączy je korona)

  • rząd brytyjski nie mógł narzucić swej woli któremukolwiek z członków Wspólnoty bez jego zgody

  • ustawodawstwo Parlamentu brytyjskiego rozciągało się tylko na terytorium i obywateli Zjednoczonego Królestwa oraz kolonii koronnych

„Komitet sądowy” królewskiej Rady Prywatnej

Związek prawa międzynarodowego =/= Stara Wspólnota Narodów

• rewolucja przemysłowa

• rozbudowa imperium kolonialnego

• zmiany w strukturze społecznej

• znaczenie landlordów i gentry malało, a w Izbie Lordów coraz liczniej zasiadali reprezentanci wielkiego kapitału

1832 i 1867 r.

• walczono o ograniczenie wpływów panującej w Anglii oligarchii landlordów i  wielkiego kapitału

Ruch robotniczy - 1837, 1842, 1848

• stowarzyszenie robotnicze ujmowało postulaty polityczne

• domagała się pełnej demokratyzacji wyborów do Izby Gmin

• domagano się podwyżki płac, obniżki podatków

• czartyzm nabrał znamion ruchu rewolucyjnego (ostatnia faza)

• pierwszy masowy polityczny ruch robotniczy - potem tylko ekonomiczny

• związki zawodowe - 1871 r.

Po reformie wyborczej z 1832 r.

• torysi - konserwatyści

• wigowie - liberałowie

• robotnicza Partia Pracy 1900 r. - laburzyści

• przeciwne były radykalnym reformom społecznym

Prerogatywy króla - władza pozostał aprzy koronie

• dowództwo sił zbrojnych

• prawo zwoływania i rozwiązywania Parlamentu

• formalna sankcja i ogłaszanie ustaw

• prawo pokoju i wojny

• nominacja wielu urzędników

• powoływanie parów

• prawo łask

Król jest nietykalny, nie ponosi odpowiedzialności i może wykonywać prerogatywę w  sposób dyskrecjonalny

Zasada nieodpowiedzialności królewskiej doprowadziła do przeniesienia wykonywania prerogatywy na odpowiedzialnych ministrów

Król nie tylko nie może działać bez gabinetu, ale musi działać tak, jak mu rząd radzi

• ministrowie wchodzący w skład gabinetu oraz dostojnicy, których król pragnie uhonorować

• rodzaj rejestracji rozporządzeń ministrów

• Komitet Sądowy - najwyższy trybunał apelacyjny dla kolonii

• posłowie byli reprezentantami korporacji terytorialnych

• podmiotem reprezentacji były hrabstwa i miasta – a nie wyborcy

1832 r.

• odebrała przedstawicielstwo wielu „zgniłym miastom”, a przyznała je innym, większym miastom

• wysoki cenzus majątkowy

Katolicy uzyskali wreszcie prawa wyborcze w 1829 r., ale Żydzi dopiero w 1858 r.

  1867 r.

• obniżanie cenzusu majątkowego

W 1872 r. wprowadzono głosowanie tajne

1884–1885

• demokratyczna zasada, że prawo wyborcze jest prawem podmiotowym obywateli

• podmiotem prawa wyborczego stał się obywatel

• okręgi wyborcze - równe i jednomandatowe

W 1911 r. kadencja Izby Gmin, ustalona w 1716 r. na 7 lat , skrócona została do lat 5

1918  r.

• demokratyczny system wyborów powszechnych, tajnych i bezpośrednich - nie równych

• czynne prawo wyborcze od 21 lat - kobietom od 30 lat

• przyznała kobietom równe prawa z mężczyznami

• wybory pluralne

• nierówne okręgi wyborcze

• system jednomandatowy

• arystokratyczny charakter - finansowa arystokracja

• Lord Kanclerz -> Lord Speaker

• trzon izby - dziedziczni parowie i lordowie duchowni

• parowie Szkocji - 1707 r.

• parowie Irlandi - 1800 r.

• 1958 r. szersze stosowanie nominacji dożywotnich, dopuszczenie do parostwa kobiet

• zawsze konserwatywna

• stanowisko równorzędne z Izbą Gmin

• trybunał apelacyjny najwyższej instancji

Na mocy ustawy z  2006  r. utworzono Sąd Najwyższy Zjednoczonego Królestwa, który przejął kompetencje wykonywane przez lordów sądowych. Tym samym Izba Lordów utraciła kompetencje sądowe

1911 r.

• Izba Lordów zachowała prawo wnoszenia poprawek w dyskusji nad projektami i uzyskała jedynie weto zawieszające

• w przypadku ustaw o charakterze finansowym (money bill) Izba Lordów zachowała jedynie prawo proponowania poprawek, nie przysługuje jej jednak prawo weta zawieszającego

• władzę ustawodawczą ma faktycznie wyłącznie Izba Gmin

• cały aparat administracji państwowej, w którego skład wchodzą premier, ministrowie i  wszyscy urzędnicy państwowi z  woźnymi i  gońcami włącznie

• ciało obejmujące jedynie premiera i ministrów. Ministrami zaś są tylko ci urzędnicy korony, którzy mają charakter polityczny i ponoszą solidarną odpowiedzialność parlamentarną

• Home Office (sprawy wewnętrzne i policyjne)

• Foreign Office (sprawy zagraniczne)

• War Office (wojna)

• Colonial Office (kolonie) i in.

Ministerstwa - ogólnemu pojęciu ministerstw w  Wielkiej Brytanii odpowiadają urzędy centralne z  tytułami: office, board albo ministry

• rząd - wszystkich powołanych przez króla albo premiera ministrów

• gabinet - właściwy kolegialny organ rządowy, do którego wchodzą tylko niektórzy ministrowie

• gabinet stanowi nadbudowę rządu

• wewnątrz rządu istnieje hierarchiczne podporządkowanie jednych ministrów drugim, ministrów „młodszych” ministrom „właściwym”

Ministrowie właściwi

• stojący na czele określonych resortów

• musi należeć do jednej z izb, a reprezentowany być musi w obu izbach

Ministrowie młodsi

• sekretarze parlamentarni, którzy zapewniają łączność między ministrem a Parlamentem

Ministrowie stanu

• dla spraw międzyministerialnych

Ministrowie bez teki

• dwie partie - gabinet mógł liczyć na poparcie Parlamentu przynajmniej na okres kadencji parlamentarnej

• prawo Parlamentu do usunięcia rządu przez uchwalenie wotum nieufności

• prawo rządu do rozwiązania Izby i odwołania się w  ten sposób do woli wyborców

• władzę przejął faktycznie od króla najpierw Parlament - ministrowie

• gabinet skocentrował całą władzę

  • Parlament stał się narzędziem władzy gabinetu - dyktatura gabinetu i jego premiera

• zabezpieczona przed jakimikolwiek prześladowaniami

• ważny element życia politycznego Anglii

• gotowa do przejęcia władzy i obsadzenia własnego rządu („gabinet cieni”)

• ława przysięgłych w sprawach karnych rzadziej cywilnych

• zasada niezawisłości sędziów

• instytucja sędziów pokoju

• zreformowany w 1873 i 1875

  • zespolono wszystkie sądy najwyższe w Sąd Najwyższy

  • instancją rewizyjną pozostała Izba Lordów (kompetencje sądowe Izby Lordów oraz Komitetu Sądowego Tajnej Rady przejął Sąd Najwyższy)

  • zniesiono różnice między sądami stosującymi common law a sądami orzekającymi na podstawie equity

  • sieć sądów w hrabstwach - 1846

  • sądy pokoju

• brak właściwego ministerstwa sprawiedliwości - rozdzielone między kilku ministrów

• nieliczna kadra sędziów zawodowych

• brak w  procesie karnym instytucji oskarżyciela publicznego  – prokuratora

• brak odrębnego sądownictwa administracyjnego - prawa w zakresie kontroli administracyjnej

• organy reprezentujące miejscowe społeczeństwo i działające bezpłatnie

• droga do ukrócenia samowoli centralistycznej i  biurokratycznej administracji

• niedemokratyczny, we wsiach (parafiach) - proboszczowie i właściciele ziemscy, w hrabstwach - sędziowie pokoju (nominowani, lecz musieli pochodzić z danego hrabstwa)

Samorząd miejski 1832 r.

• demokratyczne, obieralne organy miejskie (rady miejskie)

Samorząd hrabstw - 1884 r.

• pozbawiono sędziów pokoju, którzy nadal rekrutowali się głównie z ziemiaństwa, władzy administracyjnej i przekazano ją wybieralnym radom hrabstwa

Odrębne ministerstwo do spraw samorządu - 1871 r.

• ujednolicenie i kontrola działalności samorządu

• nie powstała w ogóle hierarchia urzędów i urzędników administracji ogólnej

• większa rola administracji biurokratycznej i  centralistycznej  – kosztem samorządu lokalnego

Prawo powszechne

• “sądy westministerskie‘

• obejmuje w przybliżeniu całe prawo karne, prawo zobowiązań

Normy słuszności

• potrzeba uproszczenia sztywnej procedury stosowanej przez common law

• Sąd Kancelarny

• obejmuje sprawy spółek handlowych, sprawy spadkowe itd

• orzecznictwo tworzące normę prawną

• zadaniem sędziego jest nie tylko stosowanie prawa, lecz również wyłonienie normy prawnej

• praktyka sądowa i procedura

• nie ma charakteru normy ogólnej

• ma charakter praktyczny i dotyczy jednej tylko rozpatrywanej sprawy

• w sensie kontynentalnym (dla Anglika) norma prawna nie przedstawia się jako legal rule, lecz jako zasada prawna mająca raczej charakter przepisu moralnego niż normy – legal rule

• common law

• equity

• jedno ogólne prawo - “prawo publiczne“

Ustawy porządkujące niektóre szersze dziedziny prawa