Teoria na egazmin

• Semiotyka

  • Semantyka

  • Syntaktyka

  • Pragmatyka

• Logika formalna

• Ogólna metodologia nauk

• Nadawca i odbiorca – twórca znaku, osoba przekazująca znak oraz osoba do której znak jest skierowany

• Treść znaku – reguły znaczeniowe nadane przez człowieka, w celu komunikacyjnym, które są zrozumiałe dla określonej grupy odbiorców

• Substrat materialny znaku – tworzywo z którego znak jest zbudowany

Wyraz lub wyrażenie pełniące funkcję komunikatywną

Nauka o znakach i systemach znakowych, ogólna teoria znaków

Jest to dyscyplina naukowa o sposobach dochodzenia do twierdzeń naukowych

Objaw, symptom - zjawisko samoistne współtowarzyszące danemu stanu rzeczy bez treści komunikacyjnej

Zajmuje się schematami rozumowań niezawodnych

Odnosi się do innych wypowiedzi

• Jan powiedział, że student to słuchacz wyższej uczelni

• język prawniczy, ponieważ jest językiem wypowiedzi o tekstach prawnych bądź wypowiedzi o wypowiedziach dotyczących tekstów prawnych

Celem wypowiedzi jest uzewnętrznienie stanu psychicznego i emocjonalnego osoby wypowiadającej się

Znak słowny stanowiący wyrażenie proste

Jeżeli poprzez wypowiedź następuje stan o charakterze czysto umownym; wypowiedź ta musi być sformułowana w warunkach ściśle określonych wywołujących jej performatywne znaczenie

Jest bodźcem do określonego zachowania; zmuszenie odbiorcy wypowiedzi do konkretnego zachowania

• funkcja opisowa

• funkcja ekspresywna

• funkcja sugestywna

• funkcja performatywna

• funkcja fatyczna

• Funkcja prezentacyjna

Wyraz bądź wyrażenie nadające się na podmiot lub orzecznik orzeczenia imiennego

Jeżeli w połączeniu z innym wyrazem lub wyrażeniem daje zdanie

Formułując wypowiedź nadawca ujawnia własne cechy (np. swoją płeć przez barwę głosu i dobór wyrazów)

Zestawienie wyrazów lub wyrażeń o tej samej treści

• pleonazm nazwowy - dochodzi do powtórzenia znaczeń elementów w obrębie nazwy złożonej

  • plusy dodatnie

• pleonazm zdaniowy - dochodzi do powtórzenia znaczeń elementów w obrębie zdania

  • cofnąć się do tyłu

Jeżeli w połączeniu z innym wyrazem lub wyrażeniem daje nazwę

Uzewnętrznianie pojęć, tj. procesów intelektualnych, jakie powstają w efekcie kontaktu z obiektami świata rzeczywistego lub wyobrażonego

• mogą posłużyć za podmiot lub orzecznik orzeczenia imiennego w zdaniu

• są jednoznaczne, w przypadku homonimów istnieje tyle odrębnych nazw co odrębnych znaczeń

Nauka zajmująca się badaniem związków, jakie zachodzą między znakami wewnątrz danego języka. Dzięki syntaktyce jest poprawne wiązanie znaków w wyrażenia bardziej złożone.

Łącznik - jego rola polega na wiązaniu wyrazów w wyrażenia bardziej złożone

• Nazwotwórcze

• Zdaniotwórcze

• Funktorotwórcze

Wypowiedź oznajmująca i jednoznaczna, informująca, że tak, a tak jest albo tak, a tak nie jest

Zestawienie wyrazów lub wyrażeń treściowo sprzecznych

• oksymoron nazwowy - dochodzi do konfliktu znaczeń elementów w obrębie nazwy złożonej

  • wysoki karzeł

• oksymoron zdaniowy - dochodzi do konfliktu znaczeń elementów w obrębie zdania

  • cofać się do przodu

Jeżeli w połączeniu z innym wyrazem lub wyrażeniem daje sensowną całość niebędącą ani nazwą ani zdaniem, to ta sensowna całość zwie się funktorem funktorotwórczym

Znaczenie - treść nazwy, zbiór cech charakterystycznych desygnatów nazwy, pozwala na odróżnienie desygnatów tej nazwy od desygnatów innej nazwy

Obiekt (byt fizykalny lub myślowy), dla którego nazwa jest znakiem

Nauka o sposobach jasnego i ścisłego formułowania myśli, o regułach poprawnego rozumowania i uzasadniania twierdzeń

• proste - składające się z jednego wyrazu (jednowyrazowe)

  • student

• złożone - składające się z więcej niż jednego wyrazu (wielowyrazowe)

  • pilny student

Sensowne zestawienie co najmniej dwóch wyrazów

Język podstawowy, przedmiotowy - odnosi się bezpośrednio do nazywanych obiektów

• student to słuchacz wyższej uczelni

• językiem pierwszego stopnia jest język prawny (ustawy, rozporządzenia)

• konkretne - desygnaty są zdolne do bytu samoistnego

  • krasnoludek

• abstrakcyjne - nie posiadają bytów

  • mądrość

• wyraźne - istnieje zbiór cech desygnatu nazwy, pozwalający odróżnić desygnaty tych nazw od desygnatów innych nazw

  • kobieta - człowiek płci żeńskiej

• niewyraźne - nie potrafimy podać dokładnej treści nazwy, nie umiemy podać cech charakterystycznych nazwy

  • świadomość, liść

• indywidualne - wskazują na konkretny desygnat bez względu na cechy tego desygnatu

  • Ignacy Mościcki

• generalne - wskazują desygnat ze względu na jego cechy

  • nauczyciel

Wypowiedź odnosi się do zakresu danej nazwy, mówimy o zbiorze

• krzesło to mebel

• realne - wypowiedzi dostarczające informacje o desygnatach definiowanej nazwy, zawierają ich charakterystykę; odnoszą się do definiowanego przedmiotu (wyraz def. w supozycji formalnej lub prostej)

• nominalne - wypowiedzi o nazwach jako takich; odnoszą się do języka, a nie do otaczającej rzeczywistości (wyraz def. w supozycji materialnej)

  • odmiana słownikowa - polega na zastąpieniu nazwy o nieznanym lub niesprecyzowanym znaczeniu nazwą o znanym znaczeniu

• sprawozdawcze - informują jak definiowana nazwa jest rozumiana

• projektujące - informują jak (od momentu zdefiniowania) nazwa ta będzie rozumiana

  • regulujące - uściślają znaczenie wyrazu, licząc się z dotychczasowym znaczeniem definiowanej nazwy

  • konstrukcyjne - nie liczą się z dotychczasowym znaczeniem definiowanej nazwy

Wyraz definiowany

Rola znaczeniowa danego wyrazu

• prosta

• formalna

• materialna

Wyrażenie, za pomocą którego definiujemy wyraz definiowany

• równościowe - zakres definiendum jest zamienny z zakresem definiensa

  • klasyczne - poprzez podanie rodzaju i różnicy gatunkowej - A jest to B o cechach C

  • nieklasyczne - nieposiadające budowy A jest to B o cechach C

    • alternatywna - definiens wylicza zakres nazwy, których suma tworzy definiendum

    • negatywna - przez przeczenie

• nierównościowe - zakres definiendum jest inny niż zakres definiensa

  • przez postulaty - wypowiedź, w której wyrażono wymogi (minimum 2), jakie spełnić musi obiekt, by zostać uznany za desygnat danej nazwy

  • operacyjna - podanie operacji wiodących do jego utworzenia

  • indukcyjna - definicja zbioru, w którym można wyróżnić elementy wyjściowe i elementy otrzymane z wyjściowych

Nauka zajmująca się badaniem związków, jakie zachodzą między znakiem a rzeczywistością, do której znak się odnosi. Zajmuje się problematyką znaczenia wyrażeń.

Wypowiedzi informujące o znaczeniu nazwy, sposobie jej rozumienia w danym języku

Nazwy, których zdefiniowanie jest niemożliwe możliwe jest jednak przybliżenie znaczenia niektórych nazw posługując się tzw. pseudodefinicjami

• ostensywne - wskazanie przykładu

• porównawcze - desygnaty danej nazwy odnosimy do desygnatów nazwy o znanym znaczeniu

• deskryptywne - prezentacja cech desygnatów danej nazwy, ale niebędących cechami ani konstytutywnymi ani konsekutywnymi

• charakterystyka - ujęcie najważniejszych znamion obiektu

Wypowiedź odnosi się do jednostkowo oznaczonego desygnatu

• przy tym stole stoi krzesło

Deskryptywna - przekazywanie komuś informacji, przedstawienie  urywku otaczającej nas rzeczywistości

Zwrot łączący definiendum z definiensem

Używając nazwy w tej supozycji wypowiadamy się o nazwie jako takiej

• krzesło to nazwa mebla

• zbiorowe - ich desygnatami nie są poszczególne rzeczy, lecz przedmioty, które stanowią zbiór poszczególnych rzeczy

  • biblioteka

• niezbiorowe - ich desygnatami są poszczególne rzeczy, a nie zbiór

  • książka

Najszersza klasa nazewnicza, która jest zbiorem desygnatów wszystkich istniejących nazw

• stosunek równoważności (zamienności)

• stosunek podrzędnośći

• stosunek nadrzędności

• stosunek krzyżowania niezależności - zakresy nazw S i P nie wyczerpują swoich zakresów nazw oraz nie wyczerpują klasy uniwersalnej

• stosunek krzyżowania podprzeciwieństwa - między nazwą, a zaprzeczeniem nazwy do niej podrzędnej; zakresu nazw S i P nie wyczerpują swoich zakresów nazw, ale wyczerpują klasę uniwersalną

Zależności wskazujące czy porównywane nazwy mają wspólne desygnaty, a jeżeli tak, to czy wszystkie desygnaty jednej nazwy są desygnatami drugiej nazwy

• nazwny nie mogą być puste

• nazwy są porównywalne - mają ze sobą wspólne to, że ich desygnaty są zarówno desygnatami trzeciej nazwy (klasy nazewniczej)

• jednoznaczne kryterium podziału - użyteczne dla podziału

• rozłączność - żaden element podziału nie może być zaliczony do dwóch podzbiorów

• adekwatność - wszystkie wydzielone podzbiory powinny pokrywać się z zakresem nazwy dzielonej, wówczas podział jest wyczerpujący

• partycja - na znajdowanie nazw dla części składowych desygnatów danej nazwy

• podział rzeczowy - segregacja

• podział metafizyczny - ze względu na cechy

• stosunek wykluczanie przeciwieństwa - żadne S nie jest P i żadne P nie jest S

• stosunek wykluczanie sprzeczności - żadne S nie jest P i żadne P nie jest S, natomiast wyczerpują klasę uniwersalną

• nie jest ani podziałem logicznym, ani partycją

• dany zbiór dzielimy na podzbiory, porządkując elementy danego zbioru według pewnych typów czy wzorców

• nie obowiązuje zasada zupełności podziału

• istotne jest, by podział wyszczególniał pewne typy, grupy elementów poprzez porównywanie ich cech z cechami charakterystycznymi dla określonego wzorca

• porządkujemy elementy występujące w danym zbiorze w oparciu o ich podobieństwo do określonego typu

  
  

Proces myślowy polegający na wyłączeniu z zakresu danej nazwy zakresów do niego podrzędnych

• są uzewnętrznieniem sądów

• są wypowiedziami przekazującymi informacje, że tak, a tak jest albo tak, a tak nie jest - są nośnikami informacji

• wypowiedziami jednoznacznymi na gruncie danego języka

• idem per idem - odwoływanie się w definiensie do znaczenia definiendum (błędne koło bezpośrednie)

• ignotum per ignotum - język definicji powinien być jasny i znany dla adresata

• inadekwacja - zakres nazwy definiowanej powinien pokrywać się z zakresem zawierającym komunikat o znaczeniu

  • za wąska - zakres definiendum jest podrzędny w stosunku do definiensa

  • za szeroka - zakres definiendum jest nadrzędny w stosunku do definiensa

  • za wąska i za szeroka zarazem - – zakres definiendum pozostaje w stosunku krzyżowania się z definiensem

  • z wykluczającymi się zakreami - zakres definiendum pozostaje w stosunku wykluczania się z definiensem

• przesunięcie kategorialne - wskazanie w definiensie niewłaściwego rodzaju

• jednostkowe - mające jeden desygnat

  • Katowice

• ogólne - mające więcej niż jeden desygnat

  • miasto

• puste - nazwy niemające żadnego desygnatu

  • krzywa prosta

    
    

• ostre - zakres nazwy w sposób obiektywnie jednoznaczny można określić

  • młotek

• nieostre - które nie posiadają obiektywnej i jednoznacznej granicy

  • leń

• pejoratywne pozytywne - posiadające pozytywny ładunek emocjonalny

  • miły

• pejoratywne negatywne - posiadające negatywny ładunek emocjonalny

  • łajdak

• niepejoratywne - nieposiadające ładunku emocjonalnego

  • mężczyzna

Nauka zajmująca się badaniem związków, jakie zachodzą między znakiem, a tymi, którzy się nim posługują

Nadany przez kogoś, dostrzegalny zmysłowo układ rzeczy lub zjawisko o określonej treści umożliwiający pewnej grupie odbiorców, ze względu na określone reguły znaczeniowe, odczytanie tej treści

Służy nawiązywaniu, podtrzymywaniu i współkształtowaniu więzi międzyludzkich; za jej pomocą zmierzamy najczęściej do nawiązania lub podtrzymania kontaktu z rozmówcą

Oznaczenie nazwy - zakres nazwy, zbiór desygnatów wywołanych, wskazanych przez jej użycie

• dychotomiczny - dwuczłonowy, dwa podzbiory

• politomiczny - wieloczłonowy

• sztuczny - przypadkowe podobieństwo cech wśród desygnatów

• naturalny - charakterystyczne i istotne podobieństwo cech wśród desygnatów, wynika z przyjętego kryterium

• pytania (poza retorycznymi)

• wypowiedzi sformułowane w trybie rozkazującym

• proste - jednozdaniowe

• złożone - wielozdaniowe

Sama nie jest zdaniem w sensie logicznym, ale jeśli w kontekście jest jednoznaczna dla odbiorcy staje się zdaniem logicznym

• równoważne - mają taką samą wartość logiczną

• przeciwne - nie mogą być jednoczenie prawdziwe

• sprzeczne - zawsze mają różną wartość logiczną

• podprzeciwieństwo (dopełnianie się zdań) - fałszywość jednego ze zdań przesądza o prawdziwości drugiego zdania, natomiast prawdziwość jednego ze zdań nie przesądza o wartości logicznej drugiego zdania

• atomiczne (A jest B) - pewne indywiduum przynależy (albo nie przynależy) do pewnej klasy obiektów

• subsumpcyjne (A jest B) - klasa pewnych obiektów zawiera się (lub nie zawiera się) w innej klasie obiektów

• egzystencjalne (jest A) - klasa pewnych obiektów nie jest (lub jest) pusta

Uznanie za prawdziwe zdania w istocie nieprawdziwego

Proces intelektualny polegający na:

• łączeniu od siebie pojęć - powstają w ten sposób sądy twierdzące

• oddzielaniu od siebie pojęć - powstają w ten sposób sądy przeczące

• analityczne - prawdziwość ustalamy na podstawie samego znaczenia zawartych w nich słów

• wewnętrznie kontradyktoryczne - fałszywość ustalamy na podstawie samego znaczenia zawartych w nich słów

• syntetyczne - sposób ustalenia ich wartości logicznej nie wynika ze znaczenia zawartych w nich słów; wartość logiczną ustalamy przy pomocy zewnętrznego kryterium, na podstawie weryfikacji rzeczywistości

Wyraz bądź wyrażenie zawierające zmienne, które po zastąpieniu zmiennych elementami stałymi przeobraża się w nazwę

Nie jest zdaniem, jest wyrażeniem zawierającym zmienne, które dopiero po zastąpieniu zmiennych elementami stałymi przeobraża się w zdanie

• ogólnotwierdzące – Każde S jest P – SaP

• szczegółowotwierdzące – Niektóre S jest P – SiP

• ogólnoprzeczące –  S nie jest P – SeP

• szczegółowoprzeczące – Niektóre S nie jest P – SoP

• prawdziwe - zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy

• fałszywe - niezgodne z rzeczywistym stanem rzeczy

Uznanie zdania za prawdziwe musi być racjonalne, a więc być podejmowane dlatego i w taki sposób, aby według wiedzy uznającego gwarantowało osiągnięcie preferowanego rezultatu

• metodą konkretyzacji - po wstawieniu za zmienne odpowiednich podstawień

• w wyniku związania zmiennych kwantyfikatorami

Nieuznanie zdania w istocie prawdziwego za takowe

Zmienna występująca w funkcji logicznej, zastępująca wyraz bądź wyrażenie; pozbawiona jest samodzielnego znaczenia (zmienne nazwowe i zmienne zdaniowe)

• X jest prawnikiem

  • zdanie prawdziwe – Adwokat jest prawnikiem

  • zdanie fałszywe – Niemowlę jest prawnikiem

• Jeżeli X, to Y

  • zdanie prawdziwe – Jeżeli żaden wiatrak nie jest piernikiem, to żaden piernik nie jest wiatrakiem

  • zdanie fałszywe – Jeżeli adwokat jest prawnikiem, to prawnik jest analfabetą

• A i B

  • funkcja zdaniowa – Sędzia i prokurator

  • funkcja nazwowa – Jan jest prawnikiem i Piotr jest prawnikiem

    
    

• kwantyfikatory ogóle - duże, uniwersalne („/\” albo „II”) – dla każdego, dla wszelkich, dla dowolnego

• kwantyfikatory szczegółowe - małe, egzystencjalne („V” albo „E”) – istnieje, dla pewnego, dla niektórych

• kwantyfikator ogólny zanegujemy, gdy chcemy poinformować, iż nieprawdą jest, że dla każdego x uzyskane wyrażenie jest prawdziwe -> musi istnieć jakieś x, dla którego uzyskane wyrażenie nie będzie prawdziwe

• kwantyfikator szczegółowy zanegujemy, gdy chcemy poinformować, iż nieprawdą jest, że istnieje x, dla którego uzyskane wyrażenie jest prawdziwe -> nie może istnieć żaden x, dla którego uzyskane wyrażenie będzie prawdziwe

Jest funktorem zdaniotwórczym od argumentów zdaniowych

Potwierdzenie - posiada zawsze taką samą wartość logiczną jak zdanie wyjściowe

• prawdą jest, że…

Przeczenie - powoduje zmianę wartości logicznej zdania

• nieprawda, że… - ~p

• p \/ q

• 1110

• jest prawdziwa, gdy przynajmniej jedno ze zdań składowych (p, q) jest prawdziwe

  • lub, albo…albo, bądź

• p /\ q

• 1000

• jest prawdziwa, gdy wszystkie zdania składowe (p, q) są prawdziwe

  • i, oraz, a także, lecz, a, ale, jak również, pomimo że, chociaż

• p _I_ q

• 0110

• jest prawdziwa, gdy jedno i tylko jedno ze zdań składowych (p bądź q) jest prawdziwe

  • albo… albo…

• p <-> q

• 1001

• jest prawdziwa, gdy wszystkie zdania składowe (p, q) mają jednakową wartość logiczną

  • zawsze wtedy i tylko wtedy, gdy; zawsze i tylko wtedy, gdy

• p <- q

• 1101

• jest prawdziwa, gdy:

  • poprzednik jest prawdziwy lub fałszywy, a następnik fałszywy

  • poprzednik jest prawdziwy i następnik prawdziwy

    • tylko wtedy…, gdy…

• p / q

• 0111

• jest prawdziwa, gdy co najmniej jedno ze zdań składowych (p, q) jest fałszywe

  • co najwyżej… lub…

• p -> q

• 1011

• jest prawdziwa, gdy:

  • poprzednik jest fałszywy, a następnik fałszywy lub prawdziwy

  • poprzednik jest prawdziwy i następnik prawdziwy

    • jeśli…, to; gdyby…, to; o ile… to

• p \I/ q

• 0001

• jest prawdziwa, gdy wszystkie zdania składowe (p, q) są fałszywe

  • ani… ani…

Zdanie q wynika logicznie ze zdania p, gdy spełnione są dwie przesłanki:

• prawdziwa jest implikacja prawostronna (p -> q)

• istnieje związek między treścią zdań p i q

Wtedy ze zdania p wynika zdanie q, a zdanie p jest racją, a zdanie q jest następstwem

• tetyczny - wynika z ustanowienia norm prawnych

• logoiczny - wynika z treści użytych słów

• strukturalny - wynika z prawdziwości racji przesądzającej o prawdziwości następstwa

• przyczynowy - wynika z zawarcia w jednej części zdania przyczyny, a w drugiej skutku

Jest stosunkiem obiektywnym – jeśli łączy dwa zdania, racją jest zdanie, którego prawdziwość przesądza o prawdziwości drugiego zdania

Rozumowanie - proces myślowy polegający na tym, że na podstawie przekonania o prawdziwości pewnych zdań (przesłanek) dochodzimy do przekonania o prawdziwości innego zdania (wniosku)

• proces subiektywny, ponieważ to samo zdanie w jednym wnioskowaniu może być przesłanką, a w innym wnioskiem

Schemat wnioskowania zapisany w języku sformalizowanym, za pomocą:

• zmiennych

• funktorów prawdziwościowych

• stałych

• kwantyfikatorów

• nawiasów

• zasada tożsamości

• zasada wyłączonego środka

• zasada sprzecznośći

• zasada podwójnego przeczenia

Ze zdania p zawsze wynika zdanie p

• p -> p

Prawdziwe jest zdanie albo jego zaprzeczenie; dwa zdania względem siebie sprzeczne nie mogą być jednocześnie fałszywe

• p V (~p)

Dwa zdania względem siebie sprzeczne nie mogą być jednocześnie fałszywe

• ~ (p /\ ~p)

Negacja negacji dowolnego zdania nie zmienia wartości logicznej zdania wyjściowego

• ~ (~p) <-> p

• I prawo de Morgana

• II prawo de Morgana

• prawo negowania implikacji

• prawo transpozycji prostej

• modus ponendo ponens

• modus tollendo tollens

Odpowiada na pytanie kiedy koniunkcja jest fałszywa [~(p /\ q)] - jest fałszywa, gdy przynajmniej jedno ze zdań składowych jest fałszywe

• zdania składowe (p, q) będą fałszywe gdy oznaczymy je przez negacje (~p, ~q)

• skoro przynajmniej jedno ze zdań składowych ma być fałszywe, to należy zastosować funktor alternatywy zwykłej (~p \/ ~q)

• ~ (p /\ q) -> (~p \/ ~q)

  • Jeżeli nieprawdą jest, że Iksiński ma jacht i willę, to nieprawdą jest, że ma jacht lub nieprawdą jest, że ma willę.

Odpowiada na pytanie kiedy alternatywa zwykła jest fałszywa ~ (p \/ q) - jest fałszywa, gdy wszystkie jej zdania składowe są fałszywe

• skoro wszystkie zdania mają być fałszywe, to należy do zanegowanych zdań składowych zastosować funktor koniunkcji (~p /\ ~q)

• ~ (p \/ q) -> (~p /\ ~q)

  • Jeżeli nieprawdą jest, że Iksiński ma jacht lub willę, to nieprawdą jest, że Iksiński ma willę i nieprawdą jest, że Iksiński ma jacht.

Odpowiada na pytanie kiedy implikacja prawostronna jest fałszywa - jest fałszywa, gdy jej poprzednik jest prawdziwy, a następnik fałszywy

• ~ (p -> q) -> (p -> ~q)

  • Nieprawdą jest, że jeżeli ktoś jest sędzią, to wyrokuje w sprawach własnej rodziny, z tego wynika, że jeżeli ktoś jest sędzią, to nieprawdą jest, że wyrokuje w sprawach własnej rodziny.

Polega na przestawieniu miejscami dwóch elementów danego ciągu

• przy wynikaniu, jeżeli z p wynika q, to wcale nie znaczy, że z q wynika p.

• przestawiając miejscami zdania przy wynikaniu otrzymamy prawdę zawsze i tylko wtedy, gdy jednocześnie zanegujemy każde ze zdań przestawionych.

• (p -> q) <-> (~q -> ~p)

• w zadaniach kiedy stosujemy prawo transpozycji prostej należy zapisać: (p -> q) -> (~q -> ~p)

• zajmujemy się wówczas wyłącznie implikacją zwykłą, nie równoważnością

  • Jeżeli ktoś jest adwokatem, to jest prawnikiem, z tego wynika, że jeżeli nieprawdą jest, że ktoś jest prawnikiem, to nieprawdą jest, że ktoś jest adwokatem.

Tryb przez stwierdzenie stwierdzający

• jeżeli stwierdzimy, że z p wynika q i jest p, to musimy również stwierdzić, że jest q

• [ (p -> q) /\ p ] -> q

  • Jeżeli nauczę się logiki, to zdam egzamin, a wiem, że nauczę się logiki, z tego wynika, że zdam egzamin.

Tryb przez zaprzeczenie zaprzeczający

• jeżeli przy implikacji zwykłej mamy do czynienia z fałszywym następnikiem, to poprzednik tej implikacji również musi być fałszywy

• [ (p -> q) /\ ~q ] -> ~p

  • Jeżeli nauczę się logiki, to zdam egzamin, a wiem, że nieprawdą jest, że zdam egzamin, z tego wynika, że nieprawdą jest, że nauczę się logiki.

• prawo sylogizmu hipotetycznego

• prawo eksportacji

• prawo importacji

• prawo transpozycji złożonej

Prawo przechodniości implikacji

• jeżeli z p wynika q, a z q wynika r, to opierając się na zasadzie przechodniości możemy stwierdzić, że z p wynika r

• [ (p -> q) /\ (q -> r) ] -> (p -> r)

  • Jeżeli zdam egzamin z logiki, to ukończę pierwszy semestr studiów i jeżeli ukończę pierwszy semestr studiów, to dostanę się na drugi semestr studiów, wynika z tego, że jeżeli zdam egzamin z logiki, to dostanę się na drugi semestr studiów.

• [ (p /\ q) -> r ] -> [ p -> (q -> r) ]

  • Jeżeli zdam egzamin z logiki i ukończę pierwszy semestr studiów, to dostanę się na drugi semestr studiów, z tego wynika, że jeżeli zdam egzamin z logiki, to jeżeli ukończę pierwszy semestr studiów, to dostanę się na drugi semestr studiów

Vice versa jak było w prawie eksportacji

• [ p -> (q -> r) ] -> [(p /\ q) -> r]

  • Jeżeli zdam egzamin z logiki, to jeżeli ukończę pierwszy semestr studiów, to dostanę się na drugi semestr studiów, z tego wynika, że, jeżeli zdam egzamin z logiki i ukończę pierwszy semestr studiów to dostanę się na drugi semestr studiów

• [ (p /\ q) -> r ] -> [ (~r /\ q) -> ~p)

• [ (p /\ q) -> r ] -> [ (p /\ ~r) -> ~q ]

• zdania ogólnotwierdzące (SaP)

  • każde S jest P

• zdania szczegółowotwierdzące (SiP)

  • niektóre S jest P

• zdania ogólnoprzeczące (SeP)

  • żadne S nie jest P

• zdania szczegółowoprzeczące (SoP)

  • niektóre S nie są P

1. Kiedy występuje zwrot „tylko” należy przekształcić zdanie:

• Tylko S jest P jest zdaniem: każde P jest S (PaS)

  • Tylko wykształcone osoby są wykładowcami -> Każdy wykładowca jest wykształconą osobą

1. Kiedy występuje zwrot „tylko niektóre” to zdanie to jest koniunkcją zdań szczegółowych:

• Tylko niektóre S jest P jest zdaniem: SiP /\ SoP (tylko niektóre S jest P i tylko niektóre S nie jest P)

  • Tylko niektórzy mieszkańcy Katowic są wykładowcami -> Niektóry mieszkańcy Katowic są wykładowcami i niektórzy mieszkańcy Katowic nie są wykładowcami

1. Kiedy mamy do czynienia ze zdaniami o budowie podmiotowo-orzeczeniowej, to sprowadzamy je do postaci zdań o budowie podmiotowo-orzecznikowej (postać zdań kategorycznych)

• Niektórzy studenci kibicują polskiej reprezentacji w siatkówce -> Niektórzy studenci są osobami kibicującymi polskiej reprezentacji w siatkówce

Rozumowanie, w którym z dwóch zdań kategorycznych (pełniących rolę przesłanek) wyprowadza się wniosek (również w postaci zdania kategorycznego)

• termin mniejszy (S)

• termin większy (P)

• termin średni (M)

S

• jest nazwą, która we wniosku pełni rolę podmiotu (pierwsza nazwa we wniosku)

• znajduje się zawsze w przesłance mniejszej (jest to druga z przesłanek)

P

• jest nazwą, która we wniosku pełni rolę orzecznika (druga nazwa we wniosku)

• znajduje się zawsze w przesłance większej (jest to pierwsza z przesłanek)

M

• jest nazwą, która występuje w obu przesłankach

Zależy od struktury zdania kategorycznego

• SaP - zdanie ogólnotwierdzące

  • terminem rozłożonym jest termin po lewej

• SiP - zdanie szczegółowotwierdzące

  • żaden z terminów nie jest terminem rozłożonym

• SeP - zdanie ogólnoprzeczące

  • oba terminy są rozłożone

• SoP - zdanie szczegółowoprzeczące

  • terminem rozłożonym jest termin po prawej

• Reguła „0”

• Reguły I

• Reguły II

• Reguła III

• Reguła IV

• Reguła V

Sprawdzamy czy nie zachodzi błąd 4 nazw

Dotyczą jakości

• przynajmniej jedna z przesłanek musi być zdaniem twierdzącym

• wniosek jest twierdzący wtedy i tylko wtedy, gdy dwie przesłanki są twierdzące

• wniosek jest przeczący wtedy i tylko wtedy, gdy przesłanki są zdaniami o różniej jakości (jedno twierdzące, drugie przeczące)

Dotyczą ilości

• przynajmniej jedna z przesłanek musi być zdaniem ogólnym

• jeżeli wniosek jest zdaniem ogólnym, to dwie przesłanki są ogólne

  • nie jest to równoważne ze zdaniem: jeżeli dwie przesłanki ogólne to wniosek ogólny

  • jeżeli dwie przesłanki są ogólne to wniosek może być albo ogólny albo szczegółowy

Dotyczy terminu średniego

• termin średni jest rozłożony w co najmniej jednej przesłance

Dotyczy terminów większego i mniejszego

• termin rozłożony we wniosku musi być również rozłożony w przesłance

  • nie działa to w drugą stronę, tj. jeżeli termin jest rozłożony w przesłance, to nie musi być rozłożony we wniosku

Gdy szukamy przesłanki lub wniosku (jeśli zostanie nam więcej niż jedna możliwość)

• w przypadku wniosku wybieramy zdanie ogólne

• w przypadku przesłanki wybieramy zdanie szczegółowe

• proste

  • obwersja

  • konwersja

• złożone

  • kontrapozycja niezupełna

  • kontrapozycja zupełna

  • inwersja zupełna

  • inwersja niezupełna

Zmiana jakości (twierdzące na przeczące i vice versa) i zaprzeczenie drugiej nazwy

• SaP -> SeP’

• SiP -> SoP’

• SeP -> SaP’

• SoP -> SiP’

Zmiana miejscami podmiotu i orzecznika

• SaP -> PiS

• SiP -> PiS

• SeP -> PeS

• SoP -> brak

OK

OKO

OKOK

OKOKO

Kwadrat logiczny

• SaP i SeP – stosunek przeciwieństwa

  • zdania nie mogą być jednocześnie prawdziwe

• SiP i SoP – stosunek podprzeciwieństwa

  • zdania nie mogą być jednocześnie fałszywe

• SaP i SiP oraz SeP i SoP – stosunek wynikania

  • zdanie ogólne jest nadrzędne do zdania szczegółowego, zdanie ogólne jest zawsze racją wynikania, a więc jeśli zdanie ogólne jest prawdziwe, to zdanie szczegółowe także jest prawdziwe

• SaP i SoP oraz SeP i SiP – stosunek sprzeczności

  • zdania zawsze mają różną wartość logiczną

Wychodząc od prawdziwości któregoś ze zdań ogólnych lub fałszywości któregoś ze zdań szczegółowych jesteśmy w stanie ustalić wartości logiczne pozostałych zdań z kwadratu logicznego

Wychodząc od fałszywości któregoś ze zdań ogólnych lub prawdziwości któregoś ze zdań szczegółowych jesteśmy w stanie ustalić tylko wartość logiczną zdania sprzecznego

Komunikuje o sposobie, w jakim orzecznik jest odniesiony do podmiotu

• zdania asertoryczne

• zdania apodyktyczne

• zdania problematyczne

• stwierdzają dany stan rzeczy, nie akcentując jego stopnia pewności

• stwierdzają, że tak, a tak jest albo tak, a tak nie jest

  • Warszawa jest stolicą Polski, Rawa przepływa przez Katowice

• stwierdzają konieczność zaistnienia danego stanu rzeczy, akcentując jego stopień pewności

• stwierdzają, że musi być S albo musi być nie-S

  • Po zimie musi nastąpić wiosna

  • Muszę iść dzisiaj do sklepu

• stwierdzają możliwość zaistnienia danego stanu rzeczy, akcentując jego stopień niepewności

• stwierdzają, że może być S albo może być nie-S

  • Może jutro pójdę do kina

  • Może zjem na obiad schabowego

• interpretacja tetyczna

• interpretacja aksjologiczna

• interpretacja logiczna

• interpretacja psychologiczna

• interpretacja dynamiczna

Odwołuje się do norm prawnych

Odwołuje się do określonego systemu wartości

Odwołuje się do schematów sprawdzonych i niezawodnych

Odwołuje się do sfery przekonań

Odwołuje się do istniejącego układu czynników, wskazuje na przyczynę, która wpływa na określony stan rzeczy

Ktoś musi coś zrobić ze względu na zależności istniejące w obszarze faktów

Ktoś musi coś zrobić ze względu na obowiązujące normy prawne

Ustalenie, czy konkretne zachowanie konkretnego podmiotu w określonych okolicznościach jest w świetle obowiązujących norm prawnych jest:

• nakazane N - musi być S

• zakazane Z - musi być nie-S

• dozwolone D - może być S; czyn, który nie jest danemu podmiotowi zakazany

• fakultatywne F - może być nie-S; czyn, który nie jest danemu podmiotowi nakazany

• przedmiotem obowiązku O - – albo nakazane albo zakazane – albo musi być S albo musi być nie-S

• indyferentne I - zarazem i dozwolone i fakultatywne - może być S i może być nie-S; czyn, który nie jest ani zakazany, ani nakazany

• błędy związane z wieloznacznością zwrotów

• amfibologia

• elipsa

• błąd myślenia figuralnego

• użycie zwrotu wieloznacznego w wypowiedzi raz, a z kontekstu nie wiadomo w jakim znaczeniu

  • Jan opowiada bajki

  • Dyrektor wyrzucił Jana ze szkoły

  • Jan od dawna chodzi z Ewą

  • Zepsuło mi się pióro

• ekwiwokacja

• logomachia

Zwrot wieloznaczny w wypowiedzi tej samej osoby użyty jest co najmniej dwa razy i w różnych znaczeniach

• Dżyngis-chan odegrał poważną rolę w historii. Historia jest nauką, a więc Dżyngis-chan był naukowcem

• Każdy owoc zawiera nasiona. Dobry stopień z logiki jest owocem systematycznej pracy, a więc dobry stopień z logiki zawiera nasiona

Spór słowny - zwrot wieloznaczny użyty jest w wypowiedziach różnych osób w różnych znaczeniach

• A: Połowy w tym roku są mniejsze – powiedział rybak.

• B: Jak to? Połowy zawsze są równe – zdziwił się turysta

• X: Mysz gryzie twoją książkę!

• Y: Wyraz jednosylabowy nie może gryźć mojej książki

Amfibolia - błąd wieloznaczności wypowiedzi, ze względu na złą składnię (zły szyk wyrazów w wypowiedzi)

• Był w mieście, przez godzinę szukał noclegu

Wyrzutnia - błąd wieloznaczności wypowiedzi, ze względu na opuszczenie części wypowiedzi

• Jan roztrwonił swój majątek i część żony

• Policjanci i prokuratorzy powinni się zająć handlem papierosami bez akcyzy

Błąd dosłownego odczytywania zwrotów metaforycznych

• A: Nie mogę ci teraz pomóc. Mam dużo na głowie.

• B: Przecież nawet nie masz czapki.

Odwrotność - zachodzi, gdy x pozostaje w relacji 𝑅1 do y, to y pozostaje w relacji 𝑅2 do x,

• Jeżeli Jan jest starszy od Magdy, to Magda jest młodsza od Jana

• Jeżeli Adam jest ojcem Joanny, to Joanna jest córką Adama

• relacja symatryczna

• relacja asymetryczna

• relacja nonsymetryczna

Zachodzi w jednym i drugim kierunku

• jeżeli x pozostaje w relacji do y, to zawsze y pozostaje w tej samej relacji do x

  • bycie współpracownikiem, współsprawcą, rówieśnikiem

Zachodzi w jednym kierunku, ale nie może zachodzić w drugim kierunku

• jeżeli x pozostaje w jakiejś relacji do y, to nieprawdą jest, że y pozostaje w tej samej relacji do x

  • bycie wyższym, matką, osobą mieszkającą piętro wyżej.

Na podstawie tego, że zachodzi w jednym kierunku, nie jesteśmy w stanie stwierdzić, że zachodzi w drugim kierunku

• jeżeli x pozostaje w jakiejś relacji do y, to nie możemy stwierdzić, czy y pozostaje w tej samej relacji do x

  • bycie lubianym, zakochanym, szanowanym

• relacja tranzytywna

• relacja przeciwprzechodnia

• relacja nontranzytywna

Przechodnia - jeżeli dany stosunek zachodzi między pierwszym i drugim elementem danego zbioru oraz między drugim i trzecim elementem zbioru, to stosunek zachodzi również między pierwszym i trzecim elementem zbioru

• bycie rówieśnikiem, wyższym, starszym, potomkiem

Jeżeli dany stosunek zachodzi między pierwszym i drugim elementem danego zbioru oraz między drugim i trzecim elementem zbioru, to nieprawda, że stosunek ten zachodzi również między pierwszym i trzecim elementem zbioru

• bycie matką, następowanie po sobie pór roku, miesięcy, tygodni, dni tygodnia

Nieprzechodnia - jeżeli dany stosunek zachodzi między pierwszym i drugim elementem danego zbioru oraz między drugim i trzecim elementem zbioru, to nie wiadomo czy stosunek ten zachodzi również między pierwszym i trzecim elementem zbioru

• bycie zakochanym, lubianym, współpracownikiem

• relacja zwrotna

• relacja przeciwzwrotna

• relacja nonzwrotna

Jeżeli każdy element pozostaje w relacji z samym sobą

• bycie rówieśnikiem, swoim imiennikiem

Żaden element nie pozostaje w relacji z samym sobą

• bycie małżonkiem, bratem, współsprawcą, wyższym

Niezwrotna - istnieje element x pozostający w relacji z samym sobą i element x niepozostający w relacji z samym sobą

• bycie zatroskanym, lubianym, zakochanym

• przesłanka: racja

• wniosek: następstwo

Wnioskowanie niezawodne

• przesłanka: następstwo

• wniosek: racja

Wnioskowanie zawodne

Na podstawie zbioru zdań opisujących obserwacje jednostkowe formułowane jest zdanie ogólne (opisujące prawidłowość)

• indukcja zupełna

• indukcja niezupełna

Wnioskowanie dedukcyjne, zbadano wszystkie elementy w danym zbiorze i na podstawie tego wyprowadzono ogólny wniosek, jest to rozumowanie niezawodne

• Sprawdziłem wszystkie z 20 prac, każda była napisana na ocenę „db”, a zatem formułuję wniosek, że każda praca z tej grupy została napisana na ocenę „db”.

Wnioskowanie niededukcyjne, zbadano część elementów w danym zbiorze i na podstawie tego wyprowadzono ogólny wniosek, jest to rozumowanie zawodne

• Sprawdziłem 8 ze wszystkich 20 prac, każda z 8 prac została napisana na ocenę „db”, a zatem formułuję wniosek, że każda praca z tej grupy została napisana na ocenę „db”

• liczebności całej grupy, odnośnie której wyprowadzamy wniosek

• jaki procent całej grupy obejmują badane elementy

• zróżnicowania badanych elementów pod względem cech

• stopień podatności badanych elementów na zmiany wraz z upływem czasu

Na podstawie przebadania jednego albo większej liczby obiektów danego rodzaju, formułuję wniosek odnośnie kolejnego obiektu tego rodzaju

• wniosek ten dotyczy tylko określonego konkretnego obiektu (sytuacji)

• wniosek nie opisuje zatem pewnej prawidłowości – nie jest zdaniem ogólnym

• wnioskowanie zawodne

  • Sprawdziłem 8 ze wszystkich 20 prac, każda jest napisana na ocenę „db”, a zatem formułuję wniosek, że kolejna, dziewiąta praca z tej grupy, również została napisana na ocenę „db”

Polega na skontrolowaniu wartości logicznej pewnego stwierdzenia

• sprawdzanie ze skutkiem pozytywnym

• sprawdzanie ze skutkiem negatywnym

Na podstawie prawdziwego następstwa wnosimy, iż zdanie sprawdzane jest również prawdziwe

• mamy ustalić wartość logiczną racji, przy założeniu, że następstwo jest prawdziwe

• wnioskowanie to jest zawodne, gdyż prawdziwe następstwo nie przesądza o prawdziwej racji

[ (p -> q) /\ q ] -> p

Na podstawie fałszywego następstwa wnosimy, iż zdanie sprawdzane musi być również fałszywe

• mamy ustalić wartość logiczną racji przy założeniu, że następstwo jest fałszywe

• wnioskowanie to jest niezawodne, gdyż fałszywe następstwo przesądza o fałszywej racji

Prawo modus tollendo tollens - [ (p -> q) /\ ~q ] -> ~p

Rozumowanie dedukcyjne

• odpowiada na pytanie: Czy zdanie q jest prawdziwe?

• rozumowanie niezawodne

• prawdy q dowodzimy poprzez modus ponendo ponens:

  • [(p -> q) /\ p] -> q

Rodzaj rozumowania zmierzającego do wskazania racji dla uznanego następstwa

• wyjaśnienie zmierza do udzielenia odpowiedzi na pytanie: Dlaczego tak jest, jak głosi następstwo?

• stawiając hipotezy i biorąc pod uwagę fakty wskazujemy rację dla uznanego następstwa

Rozumowania zawodne

• kanon jednej zgodności

• kanon jednej różnicy

• kanon zgodności i różnicy

• kanon zmian towarzyszących

Wskazanie spośród wielu zjawisk tego zjawiska, które jest przyczyną powstania zjawiska Z lub skutkiem zjawiska Z

• szukamy tu zjawiska zgodnego ze zjawiskiem Z

  • Janek był 5, 6 i 7 czerwca w Poznaniu. W dniach tych odbyły się protesty. Zatem Janek brał udział w protestach

Wskazanie spośród wielu zjawisk tego zjawisko, które jest przyczyną powstania zjawiska Z lub skutkiem zjawiska Z

• szukamy tu zjawiska, którego wyeliminowanie spowoduje, że zniknie również zjawisko Z

Połączenie kanonu jednej zgodności z kanonem jednej różnicy

• ustalamy drogą eliminacji, które zjawisko jest przyczyną powstania zjawiska Z, a następnie na podstawie kanonu jednej różnicy pozbywamy się zjawiska, które, naszym zdaniem, jest przyczyną powstania zjawiska Z i obserwujemy, czy zjawisko Z również zanika

Wskazanie spośród wielu zjawisk tego zjawiska, którego nasilenie jest przyczyną nasilenia zjawiska Z

• badamy więc stopień oddziaływania jednego zjawiska na drugie

Wyrażenia zmierzające do uzyskania informacji

• nie są zdaniami w sensie logicznym (poza pytaniami retorycznymi)

• składa się z pytajnika i osnowy (twierdzenia postawionego w pytaniu)

• niewiadoma pytania to zmienna wstawiona w miejsce pytajnika

• zakres niewiadomej pytania jest klasą elementów, których nazwy można wstawić w miejsce niewiadomej pytania zgodnie z tym, czego pytanie dotyczy

  • A: Który z członków mojej rodziny wczoraj był na zakupach?

  • B: X był wczoraj na zakupach.

    • Zakres niewiadomej X obejmuje osoby, będące członkami mojej rodziny. Odpowiedź może być fałszywa, jak i prawdziwa

• pytania dotyczące faktów

• pytania dotyczące opinii

• pytania dotyczące sugestii

• pytania dotyczące źródła informacji

• pytania sprawdzające wiedzę

• pytania o motywy

• proste - zawiera jedno pytanie

• złożone - zawierają więcej niż jedno pytanie

  • złożone współrzędnie - ujęcie w jedno pytanie kilku kwestii połączonych funktorem koniunkcji

    • Czy wczoraj byłeś w Biedronce i zrobiłeś zakupy?

  • złożone warunkowo - warunek pytania i pytanie właściwe

    • jeśli tak było, to czemu…?

Twierdzenie postawione w pytaniu, będące faktem znanym przez pytającego odnośnie którego zadaje pytanie

• Jaki polski pisarz napisał Ogniem i mieczem?

  • Pozytywnym założeniem tego pytania jest fakt, że Ogniem i mieczem zostało napisane przez polskiego pisarza.

• pytania decyzyjne - rozstrzygnięcia

  • Czy…?

• pytania kompletywne

  • Kto…? Komu…? Kiedy…? Jak…?

• pytania problemowe

  • pytania kauzalne

    • Dlaczego…? Ponieważ…

  • pytania teliczne

    • Po co…? Po to żeby…; Aby…

Zdanie różne od założeń, które z nich wynika logicznie. Fałszywość dowolnej presupozycji pociąga za sobą fałszywość odpowiedniego założenia i stwierdza o źle postawionym pytaniu

• Jaki polski pisarz napisał Ogniem i mieczem?

  • Presupozycją pytania może być:

    • Istnieje dzieło o nazwie Ogniem i mieczem

    • Ogniem i mieczem zostało przez kogoś napisane

    • Istniał lub dalej istnieje polski pisarz

• odpowiedź właściwa

• odpowiedź niewłaściwa

Odpowiedź zawiera element należący do zakresu niewiadomej pytania

• Który naród słowiański jest najliczniejszy?

  • Naród polski jest najliczniejszym narodem słowiańskim

Odpowiedź zawiera element nienależący do zakresu niewiadomej pytania

• Który naród słowiański jest najliczniejszy?

  • Naród chiński jest najliczniejszym narodem słowiańskim.

    • Jest to odpowiedź niewłaściwa z uwagi na fakt, że naród chiński nie jest narodem słowiańskim, a z tego wynika, że naród chiński nie jest nazwą elementu należącego do niewiadomej pytania

• odpowiedzi całkowite

  • odpowiedzi całkowite wprost

  • dpowiedzi całkowite nie wprost

• odpowiedzi częściowe

• odpowiedzi prostujące

• odpowiedzi wymijające

Odpowiedź właściwa

• Jakie Jan posiada wykształcenie?

  • Jan posiada wykształcenie wyższe

Nie jest odpowiedzią właściwą, ale odpowiedź właściwa z niej wynika

• Jakie Jan posiada wykształcenie?

  • Jan ukończył studia prawnicze

Odpowiedź niepełna, cząstkowa, fragmentaryczna

Odrzucające fałszywe założenie albo fałszywą presupozycję, wyprowadzają pytającego z błędu niecelowego lub celowego

Zmieniające temat, celem uniknięcia odpowiedzi na pytanie

Uznanie za przyczynę przyczyny częściowej (warunku towarzyszącego, katalizatora) lub zdarzenia towarzyszącego (współzmienności) albo następstwa czasowego

• Kiedyś komety uznawano za przyczyny wojen.

• Jak mój klient mógł zlecić to morderstwo? Dowiodłem bez cienia wątpliwości, że w tym czasie nie było go nawet w kraju.

Zachodzi w sytuacji, gdy przy małej ilości przesłanek jednostkowych sformułowany zostanie ogólny wniosek

• Poznałem kilku wysokich Amerykanów na wakacjach i wnioskuję, że Amerykanie są wysocy

Mamy z nim do czynienia, gdy to właściwościami członków grupy bezzasadnie obdarza się grupę jako całoś

• Ta łódź zbudowana jest z doskonałych materiałów, zatem jest łodzią doskonałą

• Ten zespół jest zbudowany z najlepszych piłkarzy, zatem zespół ten jest najlepszy

Błędnie przyjmujemy, że coś podobne pod względem pewnych cech, jest podobne również pod względem innych cech

• Jeśli człowiek i małpa mają kręgosłup, nogi i ręce, to człowiek i małpa mają także ogon

Ignorantio elenchi - ma miejsce, gdy zaistniała „polemika z drogi”, by uciec od tematu

• X: Czy A jest moralne?

• Y: Z pewnością A jest legalne

• Szczególną odmianę stanowi etykietowanie

  • to herezja, to rewizjonizm, to liberalizm

Petitio principii - opieranie swego rozumowanie na przesłance słabo uzasadnionej albo takiej, która ma zostać dopiero uzasadniona lub zarzut o opieranie swego rozumowania na takiej podstawie

• X: Proszę cię o to, bo cię szanuję

• Y: Skąd mam wiedzieć, że rzeczywiście żywisz do mnie szacunek?

• Jak mój klient mógł dokonać przestępstwa? Przecież jest osobą, która nigdy nie dopuściła się czynu zabronionego przez prawo.

Polega na ujęciu w jedno pytanie kilku kwestii, niekiedy wzajemnie się wykluczających

• Czy po tym jak wyszedłeś w piątek wieczorem z domu i wróciłeś w poniedziałek rano, to ktoś do niego wszedł, a następnego dnia wyszedł i zabrał ze sobą swoje wszystkie rzeczy?

Argumentum ad verecundiam - odwoływanie się niepoprawnie do autorytetu, gdy brak racjonalnych argumentów. Chwyt ten bywa stosowany, gdy brak racjonalnych argumentów rzeczowych

• Badania dowiodły, że…

• Dzisiaj nikt nie robi X.

Przeciwieństwem tego sofizmatu jest Argumentum ad auctoritate, w którym osoba odwołuje się prawidłowo do autorytetu. Wymaga ono odwołania się do konkretnej wypowiedzi konkretnej osoby, która jest autorytetem dla wszystkich rozmówców w dziedzinie, której dotyczy dyskusja.

Ktoś wychodzi od założeń i posługuje się nimi do odrzucania lub akceptowania faktów. Popierając teorię X (bez dowodów), uznajemy ją za prawdziwą i odrzucamy wszystkie istotne dla sprawy fakty

• Nie musimy robić/sprawdzać X, bo wiemy przecież, że Y

• Wszyscy lekarze mają jakiś zysk na boku. Jeśli lekarz pracuje za marne grosze, mogę powiedzieć tylko tyle, że musi istnieć jakaś ukryta korzyść o której nie wiemy

Zaprezentowanie jako możliwych tylko dwóch alternatywnych rozwiązań, gdy jest ich więcej

• X lub Y

• Jeśli nie jesteś z nami, jesteś przeciwko nam

Przerost formy nad treścią

Mnożenie cytatów, przypisów itp.

Stwierdzenia, często nieprecyzyjne, są uzasadniane danymi liczbowymi, których nie można sprawdzić

• Kamil Glik powinien być bardziej docenianym piłkarzem niż kiedyś, ponieważ jest o 23% lepszy od czasu, gdy gra w Monaco.

Atakowanie przeciwnika, a nie jego tez

• Jesteś księdzem, więc mówienie przez ciebie o aborcji nie jest obiektywne

• Jako miłośnik X będziesz pierwszym, który uzna, że…

• Dlaczego mamy słuchać tego, jak X rozwodzi się na temat korzyści z budowy nowego parkingu, skoro w zeszłym roku był gorącym przeciwnikiem tego pomysłu?

Dostosowywanie argumentacji do człowieka, z którym prowadzi się spór, przez odwoływanie się do przesłanek przyjętych przez przeciwnika

• Płód to też człowiek. Skoro twierdzisz, że w dyskusji o aborcji należy odwoływać się do faktów nauk przyrodniczych, to musisz się ze mną zgodzić, bo nauki przyrodnicze definiują człowieka jako osobnika gatunku homo sapiens, a płód to osobnik gatunku homo sapiens w pierwszych etapach swojego rozwoju.

Argumentum ad misericordiam - odwołanie się do litości, współczucia,

• Proszę mi nie wstawiać dwói do indeksu, bo bez stypendium moja rodzina będzie głodować

• Jeśli nie zrobisz X, to będziesz miał na sumieniu tysiące zwierząt.

Coś jest prawidłowe lub słuszne, bo jest stare

• Tak robiliśmy zawsze i tak będziemy robić nadal.

Coś jest prawidłowe lub słuszne, bo jest nowe

• Te nowe wieżowce to przyszłość. Sami powinniśmy takie budować.

Argumentum ad baculum - próba zastraszenia; groźba użycia przemocy lub donosu

• Jeśli nie zrobisz X, obawiam się, że będę zmuszony zrobić Y

Argumentum ad crumenam - odwołanie się do interesów materialnych słuchacza

• Dam ci 50 zł jak zrobisz X

• Jeśli nie będziesz strajkował, to obniżą ci pensję.

Argumentacja odnosząca się do próżności konkretnego słuchacza; mówca prawi pochlebstwa w nadziei na przychylność z jego strony

• Nie ulega wątpliwości pańska głęboka i wszechstronna znajomość problemu…, co zatem uważasz o moim pomyśle?