Radiofonia i telewizja, kontrola państwowa

Odrębności w stosunku do innych środków masowego przekazu:

• wymagania techniczne i porządek w eterze

  • przekaz radiowy i telewizyjny musi być poddany ścisłym regułom dot. częstotliwości i zasięgu nadawania

• oddziaływanie na odbiorcę

  • znacznie silniej oddziałują na odbiorcę niż słowo drukowane

• ograniczenia dla nadawców

  • duże wymagania finansowe ograniczają liczbę potencjalnych nadawców mediów elektronicznych

• zniesienie cenzury

• demonopolizacja

  • możliwość powstawania nadawców komercyjnych, ale pod warunkiem uzyskania koncesji

• zmiana charakteru stacji państwowych

  • przekształcone w nadawców publicznych, oddzielonych organizacyjnie i politycznie od rządu

• utworzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

  • jako organ konstytucyjny, mający nadzorować nowy kształt mediów elektronicznych

Organ konstytucyjny poza schematem trójpodziału władz, pomiędzy legislatywą a egzekutywą

• 4 członków wybieranych przez Sejm, 2 przez Senat, 3 przez Prezydenta

• na 6-letnią kadencję, przy czym co 2 lata powoływana jest 1/3 składu, bez możliwości reelekcji

Członek nie może być posłem, senatorem, należeć do partii politycznej ani związku zawodowego, ani prowadzić działalności niezgodnej z godnością urzędu

Odwołanie możliwe, gdy członek:

• zrzeknie się urzędu

• ma chorobę trwałe uniemożliwiającą sprawowanie funkcji

• zostanie prawomocnie skazany za umyślne przestępstwo

• naruszy przepisy ustawy, co stwierdzi Trybunał Stanu

• Sejm i Senat odrzucą sprawozdanie z rocznej działalności

• Prezydent potwierdzi wygaśnięcie kadencji

  • bez potrzeby kontrasygnaty

• powołuje go Rada spośród swojego grona

• odwołanie możliwe tylko przez Radę większością 2/3 głosów

• jest zarazem jednoosobowym organem władzy państwowej - wyjade decyzje administracyjne

Stanie na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji; ochrona samodzielności nadawców oraz otwartego i pluralistycznego charakteru RiTV

• projektowanie kierunków polityki państwa w dziedzinie RiTV

  • w porozumieniu z premierem

• powoływanie składu rad nadzorczych w spółkach publicznych RiTV

• udzielanie i cofanie koncesji

• sprawowanie kontroli działalności nadawców

  • bez możliwości cenzury prewencyjnej

• określanie warunków prowadzenia działalności przez nadawców w granicach upoważnienia ustawowego

• określanie opłat abonamentowych

• może wydawać rozporządzenia (art. 213 ust. 2) oraz uchwały w sprawach indywidualnych

Działa w formie jednoosobowych spółek akcyjnych, np. Telewizja Polska SA, Polskie Radio SA, z regionalnymi rozgłośniami radiowymi

Rady nadzorcze są powoływane przez KRRiTV, z wyjątkiem jednego członka powoływanego przez MSP, a ich skład nie może być zmieniany w ciągu 3-letniej kadencji

• zarząd jest powoływany przez radę nadzorczą (2/3 większością głosów)

  • na 4 lata

  • zajmuje się bieżącą działalnością spółki

• rada programowa, składająca się z 15 osób powoływanych przez KRRiTV (skład polityczny)

  • zajmuje się kwestiami programowymi, ale bez możliwości podejmowania decyzji

Obejmują zarówno zakazy, jak i wymogi pozytywne, takie jak:

• zakaz rozpowszechniania treści sprzecznych z prawem, polską racją stanu, lub moralnością publiczną

• wymóg poszanowania uczuć religijnych i chrześcijańskiego systemu wartości, minimalny udział audycji krajowych i europejskich, wyodrębnienie reklam i ich proporcje, oznaczenie audycji sponsorowanych, ograniczenie emisji programów mogących zaszkodzić rozwojowi dzieci i młodzieży

Muszą zapewniać wewnętrzny pluralizm, ukazywać różnorodność wydarzeń, sprzyjać swobodnemu kształtowaniu się opinii publicznej, umożliwiać obywatelom uczestnictwo w życiu publicznym, umacniać rodzinę i promować postawy prozdrowotne oraz zwalczać patologie społeczne, uwzględniać potrzeby mniejszości narodowych i etnicznych, a także umożliwiać organom państwa wyjaśnienie swojej polityki i partiom prezentowanie stanowiska

Nad przestrzeganiem tych obowiązków czuwa KRRiTV, która może nakładać kary pieniężne, cofać lub odmawiać udzielenia koncesji, a kontrola nad nią jest możliwa w NSA

Do ich działalności stosuje się również przepisy kodeksu cywilnego i karnego, głównie dotyczące ochrony dóbr osobistych

• organizacyjna odrębność i niezależność

  • struktury kontroli państwowej są odrębne od rządowych i działają niezależnie

• wyspecjalizowane fachowe działania

  • posiadają wysoki poziom specjalizacji w swoich obszarach działania

• orientacja na kontrolę sensu stricto

  • kontrola ma na celu ustalenie stanu faktycznego, bez możliwości korygowania nieprawidłowości

• Okres konstytucji marcowej (1921-1939):

  • NIK powołany do kontroli całej administracji państwowej w zakresie finansowym. Prezesa NIK powoływał prezydent na wniosek premiera

• Okres konstytucji kwietniowej (1935-1939):

  • NIK podporządkowany prezydentowi, z zachowaniem tych samych zadań

• Okres Małej Konstytucji (1947):

  • NIK powiązany z Sejmem

• Okres konstytucji lipcowej (1952-1989):

  • Zniesienie NIK, utworzenie Ministerstwa Kontroli Państwowej

• Okres po Polskim Październiku (od 1957):

  • Ponowne utworzenie NIK powiązanego z Sejmem

• Okres po reformach (1980):

  • Ustawa o NIK przywróciła mu tradycyjną pozycję

• Okres po ustawie z 1994 roku:

  • Ustawa o NIK nadaje mu charakter porządkujący i dostosowujący

• naczelny organ kontroli państwowej (art. 202):

  • NIK zajmuje pozycję naczelnego organu kontroli państwowej, co oznacza jego specyficzną rolę w systemie nadzoru nad działalnością państwową

• oddzielenie od struktur rządowych:

  • NIK jest oddzielony od struktur rządowych, co zapewnia mu większą niezależność i obiektywizm w działaniu

• podległość Sejmowi:

  • NIK jest podległy Sejmowi, ale w ramach "ograniczonego zwierzchnictwa", co oznacza, że Sejm ma uprawnienia personalne, takie jak powoływanie prezesa

• Prezes NIK jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 6 lat

  • z możliwością jednej reelekcji

• Marszałek Sejmu nadaje statut NIK

• działalność izby podporządkowana jest potrzebom efektywnej kontroli sejmowej

• organ kolegialny z wyeksponowanym stanowiskiem prezesa:

  • NIK jest organem kolegialnym, ale prezes ma wyeksponowane stanowisko

• Prezes NIK

• Wiceprezesi NIK

• Kolegium NIK

• Aparat urzędniczy

• immunitet urzędników

• powoływany przez Sejm (bezwzględną większością przy ½ obecnych, wniosek Marszałka Sejmu lub 35 posłów) , za zgodą Senatu (ma na to 30 dni)

• kadencja

  • 6 lat

  • 1 reelekcja

• apolityczność

  • nie może zajmować żadnego stanowiska, ani wykonywać innych zajęć zawodowych, należeć do partii, związków czy prowadzić działalności niedającej się pogodzić z godnością urzędu

• odwołanie

  • zrzeknie się stanowiska

  • choroba powodująca trwałą niezdolność do pełnienia obowiązków

  • prawomocny wyrok TS za przestępstwo

• powoływani przez Marszałka Sejmu na wniosek prezesa NIK

Tworzą je prezes, wiceprezesi i 14 członków, powoływanych przez Marszałka Sejmu na wniosek prezes

• kadencja

  • 3 lata

• odwołanie

  • w ustawowo wskazanych przypadkach, a osoby te w wykonywaniu swych obowiązków są niezawisłe

• szeroki zakres działania

  • zatwierdza, uchwala lub opiniuje większość istotnych aktów NIK

Składa się z departamentów na szczeblu centralnym i delegatur na szczeblu terenowym, oraz kilkunastu delegatur na szczeblu ponadwojewódzkim

Urzędnikom wykonującym czynności kontrolne lub nadzorującym ich wykonanie przysługuje immunitet za ich czynności służbowe

• za swoje czynności służbowe nie można bez zgody Kolegium NIK

• kontroluje działalność organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych jednostek państwowych pod kątem legalności, gospodarności i rzetelności

• kontroluje również instytucje takie jak Kancelaria Prezydenta, Sejm, Senat, TK, RPO, KRRiTV, SN i NSA

NIK sprawuje kontrolę nad działalnością organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych jednostek komunalnych pod kątem legalności, gospodarności i rzetelności

NIK kontroluje działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych pod kątem legalności wykorzystywanych przez nie środków publicznych

Pracownicy NIK mają prawo do swobodnego wstępu do lokali, dostępu do dokumentów, przeprowadzania oględzin, wzywania i przesłuchiwania świadków oraz żądania wyjaśnień

• ujmowane są w protokole kontroli

• ani kontrolerzy ani NIK nie może podejmować decyzji za kontrolowaną jednostkę

• adresat wystąpienia pokontrolnego musi poinformować NIK o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków

• NIK może zawiadomić organy ścigania w razie wykrycia przestępstwa lub wykroczenia, a także wskazać potrzebę wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zwolnienia ze stanowiska

• regularne dostarczanie materiałów

  • NIK dostarcza corocznie analizę wykonania budżetu oraz opinie w sprawie udzielenia absolutorium dla Rządu

  • corocznie publikuje również sprawozdanie ze swojej działalności

  • jest również zobowiązany do podejmowania i przeprowadzania kontroli na zlecenie Sejmu lub jego organów

• przedstawianie wyników kontroli

  • NIK przedstawia Sejmowi wyniki istotnych kontroli oraz wnioski dotyczące rozpatrzenia określonych problemów

  • przedstawia także zarzuty wynikające z kontroli dotyczące członków Rządu, kierowników urzędów centralnych i prezesa NBP