Prawo rodzinne

• zasada patrialchalna

• wyłączna i nieograniczona władza zwierzchnia -> pater familias

  • mężczyzna, obywatel rzymski

  • miał pełną zdolność prawną

  • mógł występować na zewnątrz jako samodzielny podmiot prawa

Rodzaj pokrewieństwa oparty na węźle prawnym łączącym z ojcem rodziny wszystkich wolnych członków rodziny podlegających władzy ojcowskiej

• sposób naturalny (urodzenie)

• sposób sztuczny (wejście pod władzę ojcowską lub mężowska)

• powstawało wyłącznie w linii męskiej

• kobieta, która wchodziła do rodziny agnacyjnej swojego męża, wychodziła z dotychczasowej rodziny agnacyjnej

Rodzaj pokrewieństwa oparty na węźle krwi

• pochodzenie jednej osoby od drugiej albo pochodzenie wielu osób od tego samego przodka

• mogło stanowić przeszkodę do zawarcia małżeństwa

• linia prosta

  • ascendenci (ascendentes) – krewni wstępni

  • descendenci (descendentes) – krewni zstępni

• linia boczna - krewni boczni

Affinitas

• stosunek powstający pomiędzy jednym z małżonków, a bliskimi krewnymi kognacyjnymi drugiego małżonka

• nie jest tożsame z pokrewieństwem

Gentiles

• osoby wolne, będące członkami tego samego rodu i nosiły to samo nazwisko rodowe

• osoby podlegające zwierzchnikowi

• ograniczona zdolność prawna

• nie mieli nic własnego

• pozbawielni zdolności majątkowej

• pecullium - dla wolnych i niewolników

• dojrzały syn, pozostający pod władzą ojcowską (filius familias)

  • nie mógł mieć nic własnego

  • pozbawiony czynnej zdolności majątkowej

  • mógł być podmiotem zobowiązań ważnych według ius civile

Nuptiae, matrimonium

• uznany przez ius civile związek wolnego mężczyzny z wolną kobietą, mających wolę wspólnego trwałego pożycia jako mąż i żona

• stan faktyczny mający znaczenie prawne

• charakter monogamiczny

• niepotrzebna formalność prz zawieraniu

• affectio maritalis - wyrażona na zewnątrz i trwale podtrzymywana wola mężczyzny i kobiety pozostawania w związku i prowadzenia wspólnego życia

• instytucja prywatna

• dojrzałość fizyczna wymagana do zawarcia małżeństwa - 14/12

• ius conubii; miedzy stronami musiało istnieć conubium - prawna zdolność do zawarcia małżeństwa zgodnie z wymogami ius civile (osoby wolne, obywatele rzymscy - początkowo)

• małżeństwo w linii prostej było zawsze zakazane - w linii bocznej ograniczone

• zabronione:

  • kazirodztwo

  • jednocześnie dwa małżeństwa

  • początkowo między patrycjuszami a plebejuszami

  • do republiki między wolnourodzonymi a wyzwoleńcami

  • małżeństwa żołnierzy pełniących służbę

  • między chrześcijanami a żydami - cesarstwo chrześcijańskie

  • między niewolnikami a wolnymi - brak conubium

  • związki familijne powstałe przez adopcję i powinowactwo

• umysłowo chorzy nie mogli zawierać małżeństw - chyba, że przed chorobą

• musiała wystąpić zgoda małżeńska

• osoba alieni iuris musiała mieć pozwolenie swojego zwierzchnika familijnego

Concubinatus

• trwały związek dwojga wolnych osób, zawiązany i utrzymywany celowo jako związek pozamałżeński (bez affectio maritalis)

• nie wywoływał skutków prawnych

• konkubina - brak honor matrimonii

• dzieci - oddzielna grupa dzieci pozamałżeńskich, dzieliły status matki, nie miały prawa do majątku ojca

• ograniczone skutki zwłaszcza w zakresie praw spadkowych konkubiny i jej dzieci

• trwały i prawnie dozwolony związek pomiędzy osobami stanu niewolniczego

• wskutek pożycia między osobą wolną i niewolnikiem

• nie wywoływał żadnych skutków prawnych

• dzieci stawały się własnością właściciela niewolnicy

Sponsalia

• wstępny krok do zawarcia małżeństwa

• uczestnicy zaręczyn (zwierzchnicy) składali sobie wzajemnie wiążące przyrzeczenie słowne

• potem do ich zawarcia wystarczało zwyczajne porozumienie osób zainteresowanych (nudus consensus)

• każda ze stron mogła jednostronnie wycofać się z obietnicy

• umacnianie przyrzeczenia zadatkiem (arra sponsalicia)

  • narzeczony zwracał

  • narzeczona zwracała x4 -> x2

• czynność prywatna i nieformalna

• nie było potrzeba ani udziału przedstawicieli władzy państwowej, ani reprezentantów kultu religijnego

• nie była uzależniona od zachowania przepisanej formy prawnej

• jedyny wymóg powstania małżeństwa zgodna wola stron (consensus) - consensus facit nuptias

Żona mogła w ten sposób wejść pod władzę męża lub teścia, jeśli mąż był osobą alieni iuris

• Confarreatio

• Coëmptio

• Usus

• akt sakralny

• dokonywany wobec dwóch najwyższych kapłanów i w obecności 10 świadków

• ofiarowanie Jowiszowi chleba ofiarnego (panis farreus)

• zarezerwowany tylko dla patrycjuszy?

• akt przy zastosowaniu formalności tzw. mancypacji

• zwierzchnik familijny kobiety (lub za pozwoleniem opiekuna) odstępował mężowi władzę agnacyjną za symboliczną zapłata

• automatyczna przemiana istniejącego dotąd małżeństwa sine manu w małżeństwo cum manu

• po jednorocznym, nieprzerwanym pobycie żony w domu męża - bez przerwy

  • nieobecność przez trzy noce (usurpatio trinoctii) -> świadome utrzymanie małżeństwa sine manu

• z przyczyn obiektywnych (śmierć) lub subiektywnych (rozwód)

• gdy zabrakło woli wspólnego pożycia

• gdy została zerwana wspólnota małżeńska

• długotrwałe zaginięcie jednego z małżonków

• popadnięcie jednego z małżonków w niewolę u wrogów

• jedna ze stron utraciła obywatelstwo - conubium -> matrimonium iuris gentium

• jedna ze stron straciła wolność -> contubernium

• rozwód

Divortium, repudium

• zewnętrzną oznaka zaniku affectio maritalis

• brak wymogów formalnych

• czynność prywatna - bez obowiązku badania przyczyn i skutków

• rozejście się za porozumieniem (divortium)

• jednostronne odtrącenie drugiego małżonka (repudium)

• inicjatywa rozwodowa in cum manu - mąż

• inicjatywa rozwodowa in sine manu - obie strony

• przesyłanie listu rozwodowego (libellus repudii)

• za chrześcijaństwa ustalenie przyczyn - kary majątkowe za dokonanie rozwodu nieuzasadnionego

Jeśli żona przy zawarciu małżeństwa weszła pod władzę męża (manus) przez conventio in manum, to po rozwiązaniu małżeństwa władza męża nie gasła samoczynnie. Władzę nad kobietą trzeba było przenieść z powrotem

• confarreatio -> diffareatio

• coëmptio, usus -> remancipatio

• dla kobiet odczekanie terminu 10 - 12 miesięcy

  • czas żałoby po śmierci męża (tempus lugendi)

  • zabezpieczenie przeciw niepewności co do pochodzenia potomstwa (turbatio sanguinis)

• pomiędzy jednym małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka zawiązywała się więź zwana powinowactwem (adfinitas, affinitas)

  • przeszkoda do ponownego zawarcie małżeństwa

• dzieci urodzone w małżeństwie uzyskiwały uprzywilejowane stanowisko dzieci małżeńskich i wchodząc pod władzę ojca kontynuowały jego rodzine

• żona zajmowała ona honorowe miejsce u boku męża i korzystała ze znacznej swobody w życiu prywatnym

• kobieta wychodziła zupełnie z familii agnacyjnej swego ojca i spod jego władzy, a wchodziła do familii i pod władzę swego męża (manus)

• jeżeli kobieta była osobą sui iuris, to przez conventio in manum spadała do roli osoby alieni iuris

  • żona - mąż -> agnacyjna córka

  • żona - teść -> agnacyjna wnuczka

  • żona - dzieci -> agnacyjna siostra

• miano mater familias, pani domu (domina)

• nie można jej było sprzedać trans Tiberim czy w mancipium

• jeśli zawiniła to sądził ją mąż przy udziale sądu domowego (iudicium domesticum)

• nie zmieniało niczego w dotychczasowej przynależności familijnej żony

• podlegała także władzy męża, ale nie była to władza zwierzchnika agnacyjnego

• mąż posiadał środek aktywny, umożlwiający odebranie bezprawnie przetrzymywanej żony od każdej osoby – interdictum de uxore exhibenda ac ducenda

• inicjatywa rozwodowa przysługiwała obu stronom

• w małżeństwie cum manu

  • żona nie miała zdolności majątkowej (sui iuris - majątek przez conventio in manum przypadał mężow)

  • traciła przez conventio swoje agnacyjne prawa spadkowe -> agnatka w familii męża

  • nabytki żony in manu w czasie trwania małżeństwa przypadały mężowi

  • na mężu spoczywały ciężary utrzymania żony i domu (onera matrimonii)

  • rodzaj zupełnej wspólnoty majątkowej, ale podmiotem uprawnionym, dysponującym i obciążonym był wyłącznie mąż

• w małżeństwie sine manu

  • rozdzielność majątkowa

  • sui iuris - obrębny majątek (majątek parafernalny)

  • mąż zarządcą majątku

  • ciężary utrzymania żony i domu (onera matrimonii) ponosił mąż

  • alieni iuris - prawa majątkowe w familii ojca

  • ojcu przypadały ewentualne nabytki majątkowe zamężnej córki

  • żona miała tylko utrzymanie, niepewne przysporzenia spadkowe

Donatio inter virum et uxorem

• nieważna

• darczyńca pozostawał właścicielem darowizny

• zapora przeciw niepożądanym presjom moralnym i materialnym pomiędzy małżonkami

• sens tylko w małżeństwie sine manu, gdzie istniała zupełna rozdzielność majątkowa

• wyjątek: drobne podarki czy pomoc w kosztach utrzymania domu

• darowizna z powodu małżeństwa

• majątek wniesiony mężowi ze strony kobiety w związku z zawarciem małżeństwa

• przysporzenie bezpłatne, ale dokonane w określonych celach

• służył ażeby ulżyć mężowi w ponoszeniu ciężarów małżeństwa

• miał zabezpieczać również trwałość małżeństwa, a w przypadku, gdyby się rozpadło miał zapewnić żonie podstawy dalszej egzystencji i szansę na ponowne wyjście za mąż

• jest związany z żoną - w przypadku rozwiązania małżeństwa powinien podlegać zwrotowi i w ten sposób stanowić zabezpieczenie życiowe żony

• posag mógł ustanowić zwierzchnik agnacyjny kobiety -> dos profecticia

• posag mógł pochodzić z innego źródła -> dos adventicia (nie trzeba było zwracać)

• od pochodzenia spadku zależał obowiązek jego zwrotu

• przedmiotem mogło być wszystko co przedstawiało wartość majątkowa

• można był ustanowić przed/ w trakcie/ w czasie zawierania małżeństwa

• dotis dictio

  • jednostronne, ustne przyrzeczenie ustanowienia posagu,

  • dostępne tylko dla niektórych osób

  • realne przysporzenie wartości majątkowych, składających się na posag

  • jeżeli po nim nie nastąpiło małżeństwo to ustanawiający mógł żądać zwrotu

• dotis promissio

  • czynność dwustronna

  • przyrzeczenie złożone i przyjęte w formie ogólnie dostępnej stypulacji

• Obowiązek moralny

• Actio ex stipulatu

• Actio rei uxoriae

  
  

• obowiązek zwrotu ciążył na mężu i na jego spadkobiercach

• jeśli nie zastrzeżono zwrotu przez osobną stypulację, to przypadała zawsze mężowi (w przypadku śmierci żony dos adventicia)

• przy rozwodzie, bez względu na przyczyne

• mężowi przysługiwało „prawo zatrzymania” (retentio) pewnych części posagu - na każde dziecko, które pozostawało u niego (retentio propter liberos)

• po śmierci męża żona in manu odnajdywała swój posag w części spadkowej własnej i dzieci

• żona sine manu odnajdywała go w specjalnym zapisie posagowym (legatum dotis)

• w przypadku śmierci żony mąż traktował posag jako dług honorowy i zwracał go z własnej inicjatywy

• przy ustanowieniu posagu można było zastrzec sobie jego zwrot w określonych przypadkach (rozwód przez męża)

• forma stypulacji - kontraktu werbalnego -> zobowiązanie do zwrotu posagu w całości

• posag zwrotny (dos recepticia)

• nie było indywidualnego zobowiązania

• powództwo bonae fidei - wprowadzili pretorowie

• zniesiono możliwość zatrzymania posagu w częściach lub w całości

• mąż był nominalnym właścicielem - użytkownik

• actio ex stipulatu

• zakaz pozbywania się przez męża wszystkich gruntów posagowych

• pretensje żony o zwrot posagu zostały zabezpieczone generalnym zastawem hipotecznym na całym majątku męża

Donatio: ante nuptias, propter nuptias

• wręczona lub przyrzeczona przed zawarciem małżeństwa

• niezamożna kobieta miała teraz możliwość zwrotu tej darowizny mężowi tytułem posagu

• „darowizna z powodu małżeństwa”

Patria potestas

• ̨tylko do podległych jej członków famili = przynależność do familii

• nieograniczona władza nad wszystkimi osobami i rzeczami znajdującymi się w obrębie tego związku społecznego

• Urodzenie w małżeństwie

• Arrogatio (przysposobienie osób sui iuris)

• Adoptio (przysposobienie osób alieni iuris)

• Legitimatio

• urodzenie się prawego dziecka w małżeństwie obywateli rzymskich

• tylko dzieci z pełnoprawnego małżeństwa (cum/sine manu) rzymskiego (iustum matrimonium), zawartego między osobami, które miały conubium

Adoptio

• możliwość zapewnienia ciągłości familijnej przez włączenie do familii osób z zewnątrz (krewnych naturalnych)

• przybranie sobie dziecka, miało „naśladować naturę”

Adrogatio

• przysposobienie osoby sui iuris (-> alieni iuris)

• wraz z wszystkimi osobami podległymi jego władzy przechodził pod władzę arogującego

• na arogującego przechodził jego majątek

• ścisła kontrola społeczna

• początkowo na zgromadzeniach ludowych w postaci osobnej uchwały (adrogatio per populum) -> reskrypty cesarskie

Adoptio było to przysposobienie osób alieni iuris

• adoptowany przechodził z jednej familii agnacyjnej do drugiej

• akt prywatny dokonywany przez same strony zainteresowane, w oparciu o władzę magistratury - uroczysta sprzedaż

• pewne skutki adopcja wywoływała tylko wtedy, gdy dziecko oddawano w adopcję ascendentow po emancypacji ojca naturalnego

  • nowy węzeł prawny wzmacniał jeszcze istniejący już poprzednio węzeł naturalny (adoptio plena)

• w przypadku adopcji przez osobę obcą adoptowany pozostawał nadal w familii i pod władzą swojego ojca naturalnego, w nowej familii uzyskiwał tylko prawo dziedziczenia ab intestato po ojcu adoptującym (adoptio minus plena)

• nadanie stanowiska dziecka prawego (legitimi) dziecku pochodzącemu z konkubinatu (liberi naturales)

• przez zawarcie małżeństwa między konkubentami i uznanie dziecka

• przez reskrypt cesarski - na prośbę ojca w razie śmierci matki

• w razie śmierci ojca na wniosek samego dziecka, o ile ojciec ustanowił je spadkobiercą w tym celu, bądź z ofertą dla rady miejskiej, gdy ojciec darował lub zapisywał w testamencie majątek synowi naturalnemu pod warunkiem że zostanie radnym, a córce jeśli wyjdzie za radnego

• do śmierci pater familiasa

• przez capitis deminutio maxima i media dzierżyciela tej władzy i osób podległych

• przez osiągnięcie wysokich stanowisk kapłańskich (kobieta -stanowisko Westalki)

• osoby alieni iuris nie mogły zmusić ojca do zwolnienia ich spod władzy

• władza ojcowska urządzeniem rzymskim - dla odywateli

Emancipatio

• zwolnienie z podległości władzy ojcowskiej, wyłączenie z dotychczasowej familii agnacyjnej z wszystkimi konsekwencjami prawnymi, utrataa uprawnień do majątku familijnego

• przejaw woli zwierzchnika familijnego

• przez akt prywatny - wymiana aktów pozornej sprzedaży w mancipium ze strony ojca z aktami wyzwalania z mancipium przez przybraną w tym celu zaufaną osobą -> rejestracja ojcowskiego oświadczenia woli przed właściwą władzą

• w ręku emancypowanego pozostawał pecullium jako wyposażenie na dalszą drogę życia

Pierwotna władza ojca zarówno nad podległymi osobami, jak i nad majątkiem, była nieograniczona, jednak hamowały ją m. in. normy sakralne i obyczajowe, nacisk opinii społecznej, nadzór cenzorów

• obok uprawnień akcentowano się też obowiązki ojca wobec dzieci (officium, pietas)

  • Ius vitae necisque

  • Ius vendendi

  • Małżeństwo dzieci

• uprawnienie do dysponowania życiem osób podległych członków rodziny

• sprawowanie jurysdykcji karnej za najcięższe przestępstwa

• przy obecności i aprobacie sądu domowego (iudicium domesticum)

• decydowanie o losie noworodków - pozbawienie życia płodów nieudanych

• uprawnienie do sprzedaży dzieci

• jeśli sprzedaż nastąpiła trans Tiberim prowadziła do prawdziwej niewoli

• w obrębie państwa prowadziła do stanu podobnego do niewoli - osoby in mancipio (stan przejściowy)

• ograniczenie do dwóch sprzedaży

• przedaż w mancipium była czynnością pozorną

• sprzedaż żony in manu zakazana

• zgoda ojca na małżeństwo dzieci była konieczna dla ważnego małżeństwa

• możliwość zerwania harmonijnego małżeństwa córki (sine manu) została ojcu odjęta dopiero w II w. n.e

• wobec osób postronnych, które bezprawnie zatrzymywały osobę podległą władzy

  • powództwo windykacyjne podobne do rei vindicatio

  • interdykty pretorskie umożliwiające identyfikację dzieci i ich odebranie od nieuprawnionych

• majątek familii agnacyjnej stanowił jedność ekonomiczną

• pater familias był zarządcą, właścicielem i dysponentem

  • przypadały mu określone nabytki od osób alieni iuris

• odpowiedzialność ojca rodziny za delikty osób mu podległych:

  • gdy nie chciał uiścić grzywny, to przekazywał sprawcę deliktu pod władzę pokrzywdzonego lub pod władzę ojca rodziny pokrzywdzonego

• polegało na wydzielaniu z majątku familijnego poszczególnych elementów i powierzanie ich w odrębny zarząd

• w stosunku do synów pod władzą i niewolników

• właścicielem peculium pozostawał nadal ojciec i mógł je w każdym momencie zlikwidować

• nie można było go umniejszać, tylko powiększać

• ojciec decentralizował zarząd majątkiem i rozszerzał zakres możliwości nabywczych familii

• syn korzystał z dochodów wypracowanych z peculium i uczył się samodzielności w gospodarowaniu

• należało do niego to, co żołnierzowi darowali rodzice lub krewni, albo to, co sam filius familias nabył w wojsku, a czego nie byłby nabył, gdyby w wojsku nie służył

• odrębny majątek syna, także pod względem prawnym

Nabytki uzyskane w służbie publicznej, świeckiej i duchownej

• wydzielono ze wspólnego majątku rodzinnego te elementy, które były przeznaczone dla dzieci

• dobra pochodzące ze spadku po matce (bona materna)

• elementy pochodzące z innych źródeł (bona adventicia)

• uprawnienia ojca było ograniczone - zarząd i pobieranie pożytków

• pojęcia zbliżone, ale nie tożsame

• obie instytucje jako piecza prawna

• ścisły związek z ustrojem familii rzymskiej

  • osoby alieni iuris pozostawały pod władzą familijną funkcje opiekuńcze mieściły się we władzy ojca czy męża

  • osoby sui iuris nie mające całkowicie lub częściowo zdolności do czynności prawnych potrzebowały odrębnej pieczy

Tutela impuberum

• dzieci i niedojrzali do lat 12 lub 14 potrzebowali opieki w przypadku przedwcześnie zakończonej władzy ojcowskiej

• ochrona majątku, który dziedziczył niedojrzały

• Tutela legitima

• Tutela testamentaria

• Tutela dativa

• opieka ustawowa

• do sprawowania opieki byli powołani najbliżsi agnaci, a w ich braku – gentylowie

• opiekunem (tutor) był najczęściej brat lub stryj podopiecznego (pupillus) - był ustawowym spadkobiercą

• w przypadku istnienia większej ilości powołanych agnatów tego samego stopnia lub gentylów, opieka ustawowa przypadała im wszystkim łącznie

• powołanie opiekuna w testamencie

• tutor testamentarius był traktowany w sposób uprzywilejowany jako osoba ciesząca się szczególnym zaufaniem ojca

• gdy nie było w ogóle opiekuna ustawowego lub testamentowego

• gdy powołany nie mógł pełnić funkcji

• z wnioskiem o powołanie mógł wystąpić ktokolwiek

• decyzję podejmował pretor lub namiestnik prowincji

• mianowany przyjmował funkcję jako obowiązek obywatelski

  • zwolnienie z obowiązku, jeżeli istniały poważne przyczyny

• surogat władzy ojcowskiej

• nie miał ius vitae necisque

• władza nad majątkiem swobodna -> nadzór urzędowy

• majątkiem pupila w wieku do lat 7 zarządzał opiekun sam

• pupil powyżej 7 lat mógł powiększać swój majątek samodzielnie (opiekun mógł dopuszczać go do podejmowania czynności prawnych zobowiązujących lub umniejszających majątek)

• czynności prawne były skuteczne jeśli była aprobata opiekuna (auctoritas tutoris)

• opiekun kobiety nie sprawował zarządu nad jej majątkiem

• sprawował opiekę

• zarządzał majątkiem pupila

• dokonywał aktów prawnych w zastępstwie pupila

• jeżeli pupil miał ograniczoną zdolność do czynności prawnych, to opiekun asystował mu i udzielał przyzwolenia

• osoby chore umysłowo

• osoby głuche i nieme

• osoby niepełnoletnie

• kobiety (do czasów Justyniana)

• osoba powyżej 70 lat

• osoba sprawująca trzy opieki

• Accusatio suspecti tutoris

• Actio rationibus distrahendis

• Actio tutelae

• Cautio rem pupilli salvam fore

• powództwo przysługujące każdemu obywatelowi, a także zainteresowanym kobietom

• wnoszono je w czasie trwania opieki

• usunięcie (remotio) opiekuna, który nadużył zaufania

• powództwo w sprawie rozdzielenia rachunków

• powództwo o charakterze karnym

• pupil po zakończeniu opieki dochodził podwójnej wartości tego, co opiekun ustawowy sprzeniewierzył rozmyślnie z jego majątku

• pupil, po dojściu do dojrzałości, domagał się od opiekuna rozliczenia ze sprawowania opieki

• actio tutelae directa - odopełnienie obowiązków opiekun mógł być pozwany przez pupila

• actio tutelae contraria - przeciwko powództwu pupila opiekun mógł wytoczyć powództwo wzajemne o zwrot nakładów poczynionych w interesie pupila ze swego majątku

• odebranie od opiekuna gwarancji, że majątek pupila pozostanie nieuszczuplony - forma stypulacji (przyjmującym był sam pupil lub jego niewolnik)

• wobec opiekunów ustawowych

• pupil osiągnął dojrzałość i uzyskał pełnię zdolności do czynności prawnych

• przez śmierć opiekuna lub pupila

• przez capitis deminutio opiekuna lub pupila

• jeżeli opiekun był nieuczciwy (przez usunięcie go z tej funkcji)

• w przypadku zwolnienia się ze sprawowania opieki przez opiekuna

Tutela mulierum

• utrzymanie w całości majątku familijnego

• ochrona samej kobiety przed ujemnymi konsekwencjami jej własnego działania

• w okresie republiki proces usamodzielniania się kobiet rzymskich

  • mężowie pozostawiali żonom w testamencie możliwość wyboru opiekuna (tutoris optio)

  • ominięcie opieki przez wejście pod władzę agnacyjną wybranego mężczyzny za pomocą coëmptio (czynność powiernicza)

  • fiducjarny coëmptionator oddawał ją w mancipium wskazanej osobie, która wyzwalała ją z mancipium -> „opiekun powierniczy” (tutor fiduciarius)

Cura, curatio

• dotyczyła innych kręgów osób aniżeli opieka - stanów wyjątkowych, odbiegających od normy

  • umysłowo chorych

  • marnotrawców

  • stanów przejściowych – nasciturusa

  • osoby nieobecnej

• piecza nad majątkiem (w stosunku do samej masy majątkowej)

• kurator zarządzał majątkiem sam

• kuratorowie odpowiadali za sposób prowadzenia kurateli na zasadach ogólnych, tak jak przy prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia (negotiorum gestio)

• zarząd majątku osoby umysłowo chorej (furiosus)

• prawowali ją najbliżsi agnaci, a w ich braku gentylowie

• zabezpieczenie interesów familijnych

  • kuratela ustawowa (cura legitima)

  • kuratela z nominacji urzędnika

• powołanie kuratora w testamencie nie miało tutaj znaczenia stanowczego

• kuratela nad marnotrawcami, którzy byli ograniczeni w zdolności do czynności prawnych

• miała tę samą podstawę, co cura furiosi i spełniała analogiczne cele

• służyła osobom formalnie dojrzałym, ale poniżej 25 roku życia

• w celu umożliwienia tym osobom skutecznego udziału w obrocie prawnym

• kurator był zawsze ustanowiony przez urzędnika

• początkowo doraźnie do każdej czynności z osobna i to na wniosek specjalnie umotywowany

• potem bez potrzeby uzasadnienia, do większej liczby czynności, a nawet do zarządu całym majątkiem minora

• przedłużona do 25 lat opieka nad niedojrzałymi

• kurator majątku dłużnika (curator bonorum)

• kurator dziecka poczętego, ale jeszcze nie urodzonego (curator ventri datus)